Kwas acetylosalicylowy (Aspiryna)
Historia odkrycia tej znanej na całym świecie od ponad stu lat substancji jest bardzo burzliwa, wielu naukowców przypisuje sobie to osiągniecie.
Do najpopularniejszych na polskim rynku farmaceutycznym leków zawierających kwas acetylosalicylowy należą: Acard, Acesan, Alka-Seltzer, Aspirin, Polopiryna, Etopiryna, Polocard, Proficar.
Aspiryna: na czym opiera się mechanizm działania kwasu acetylosalicylowego?
Polega na nieodwracalnym hamowaniu wszystkich typów cyklooksygenazy kwasu arachidonowego, a tym samym hamowaniu syntezy prostanoidów: prostaglandyny E2 (PGE2), prostaglandyny I2 (PGI2) oraz tromboksanu A2. Mechanizm ten utrzymuję się przez cały czas życia płytki czyli około 9/10dni
Hamując syntezę tromboksanu A2 w płytkach krwi, zmniejsza się ich zdolność do ich agregacji oraz ryzyko wystąpienia skurczu naczyń krwionośnych zależnego od tromboksanu.
Maksymalne stężenie kwasu acetylosalicylowego w osoczu osiągane jest po 10-20 minutach, a kwasu salicylowego po 0,3 – 2 godzinach.
- Lek na gorączkę i przeziębienie
Aspiryna dzięki dobrej tolerancji i silnego działania przeciwgorączkowego nadaje się do leczenia objawów przeziębienia i “grypopodobnych” oraz do obniżenia wysokiej temperatury. Można ją stosować również w celu łagodzenia bólu, takiego jak bóle głowy, zęba oraz bólu związanego z menstruacją. W przeszłości kwas acetylosalicylowy był zalecany w celu zmniejszenia bólu i stanu zapalnego w chorobach reumatycznych, ale obecnie preferowane są inne leki.
Jak stosować aspirynę we wskazaniu powyżej ?
– zgodnie z zaleceniami lekarza lub zalecana dawka wynosi od 1 do 3 tabletek (300 mg) co 4-6h w zależności od potrzeby.
– maksymalna dawka aspiryny w ciągu 24h wynosi 4g. Nie wolno jej przekraczać !
– nie wolno łączyć z innymi preparatami zawierającymi kwas acetylosalicylowy oraz z lekami typu NLPZ (niesteroidowe leki przeciwzapalne).
– nie stosować u dzieci poniżej 16 roku życia! Ryzyko wystąpienia zespołu Reye’a
- Małe dawki ASA (75-150 mg na dobę) są powszechnie stosowane w ochronie układu sercowo-naczyniowego – działanie kardioprotekcyjne
Kwas acetylosalicylowy obok klopidogrelu jest najważniejszym inhibitorem agregacji płytek krwi. Zmniejsza on lepkość płytek krwi, a tym samym zapobiega ich przyklejaniu do wnętrza tętnicy i tworzeniu skrzepliny. Zakrzep może blokować naczynie krwionośne, co może być przyczyną udaru lub zawału serca. Zwiększone ryzyko wystąpienia tych incydentów występuję wówczas, gdy światło tętnic mózgu lub serca jest zmniejszone z powodu odkładania się złogów lipidów. Małe dawki kwasu acetylosalicylowego stosowane są w profilaktyce udaru mózgu i zawału mięśnia sercowego. . Niską dawkę kwasu acetylosalicylowego można zalecić osobom z chorobą serca lub naczyń krwionośnych oraz osobom, które przeszły operację pomostowania serca (BY-PASSY). Większość osób, które niedawno przeszły zawał serca lub udar, również zaleca się przyjmowanie codziennie małej dawki aspiryny, aby zapobiec ponownemu wystąpieniu tego ataku.
Tabletki o niskiej dawce aspiryny są dostępne na receptę, ale można je również kupić bez recepty. Jednak nie należy przyjmować regularnej dawki kwasu acetylosalicylowego w małej dawce bez konsultacji z lekarzem.
Jak stosować aspirynę we wskazaniu powyżej ?
– Najczęściej zalecana jest jedna tabletka na dobę (75 mg) każdego dnia. Twoja dawka może być inna, jeśli na przykład niedawno poddałeś się operacji pomostowania serca. Tabletki należy przyjmować zgodnie z zaleceniami lekarza
– Możesz wziąć aspirynę o dowolnej porze dnia, którą najłatwiej zapamiętać, ale staraj się przyjmować dawki o tej samej porze każdego dnia. Większość osób woli spożywać je rano ze śniadaniem, ponieważ pomaga im to wtedy o nich pamiętać.
– Jeśli pacjentowi zalecono dyspergujące tabletki, należy przyjąć dawkę zmieszaną z niewielką ilością wody. Ważne jest, aby wziąć ten typ tabletek aspiryny z czymś do jedzenia. Pomaga to zmniejszyć ryzyko podrażnienia żołądka.
– Tabletki dojelitowe zawierające kwas acetylosalicylowy nie muszą być przyjmowane podczas posiłków, ponieważ tabletki te mają specjalną powłokę chroniącą żołądek przed podrażnieniami. Tabletki należy połykać w całości bez żucia, chyba że lekarz zalecił inaczej. Możesz przyjąć je popijając wodą, aby łatwiej je przełknąć.
– W przypadku pominięcia dawki należy zażyć ją tak szybko, jak to możliwe. Jeśli nie pamiętasz do następnego dnia, pomiń pominiętą dawkę. Nie należy przyjmować dwóch dawek w celu uzupełnienia zapomnianej dawki.
Działania niepożądane wynikające ze stosowania kwasu acetylosalicylowego.
– hamowanie syntezy prostaglandyn może przyczyniać się do podrażnień, owrzodzeń i krwawień z żołądka oraz dwunastnicy, w efekcie mogą pojawić się nudności, wymioty, niestrawność, a także ból brzucha, zapalenie błony śluzowej żołądka i jelit.
– w nerkach natomiast mogą powodować zmiany przepływu krwi czego następstwem będą zaburzenia elektrolitowe prowadzące do wystąpienia nadciśnienia tętniczego.
– w oskrzelach może dojść do nadmiernej syntezy leukotrienów, substancji silnie kurczących oskrzela, a w konsekwencji pojawienia się napadu astmy aspirynowej oraz trudności w oddychaniu.
– ryzyko wystąpienia zaburzeń naczyniowych między innymi wylewu krwi do mózgu, szczególnie u pacjentów z niekontrolowanym nadciśnieniem i stosujących inne leki przeciwzakrzepowe.
Przeciwskazania do stosowania ASA
– osoby cierpiące na chorobę wrzodową żołądka lub dwunastnicy
– kobiety w ciąży – zwiększają też ryzyko powikłań okołoporodowych
– kobiety karmiące
– dzieciom poniżej 16 roku życia
– osoby ze skazami krwotocznymi, jak hemofilia lub choroba von Willebranda
– osoby z astmą
– przed zabiegiem operacyjnym
W celu bezpiecznego przyjmowania kwasu acetylosalicylowego skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą.
Piśmiennictwo:
- ChPL Leku Aspirin
- Mutschler, G. Geisslinger, H. K. Kroemer, P. Ruth, Mutschler Farmakologia i toksykologia.
- Szczeklik, P. Gajewsk, Interna Szczeklika.
- Farmakodynamika, podręcznik dla Studentów Farmacji
