Insulina

INSULINA wytwarzana w komórkach β wysp trzustkowych, powstaje z proinsuliny. Wydzielanie jej odbywa się pulsacyjnie co 15-30 min. Najsilniejszym bodźcem uwalniającym jest zwiększenie stężenia glukozy we krwi powyżej 5,6 mmol/l.

Do głównych funkcji biologicznych insuliny należy:  poprawa wychwytu glukozy oraz aminokwasów przez większość tkanek, w komórkach mięśni i wątroby wzmaga glikogenogeneze oraz zapobiega glikolizie, a także przyspiesza oksydacyjny rozkład glukozy, zwiększa wytwarzania tłuszczów, jak również wychwyt wolnych kwasów tłuszczowych przez syntezę trójglicerydów. Co ciekawe insulina jest wpisana na listę substancji zakazanych Światowej Agencji Antydopingowej, gdyż stanowi ona hormon anaboliczny.

Podczas stosowania insuliny może wystąpić wiele działań niepożądanych w postaci lipodystrofii, czyli zaniku tkanki tłuszczowej, alergii na insulinę, insulinooporności na skutek wystąpienia przeciwciał przeciw insulinie lub zmniejszenia wrażliwości tkanek na insulinę, dlatego należy być ostrożnym w jej podawaniu oraz z dużą starannością stosować się do zaleceń lekarza.

Obecnie wszystkie stosowane insuliny otrzymuje się metodą rekombinacji DNA. Wyróżniamy insuliny niemodyfikowane ( ludzkie) oraz insuliny modyfikowane (analogowe) stworzone metodami inżynierii genetycznej w celu otrzymania preparatów o konkretnych właściwościach farmakokinetycznych, tj. szczególnie o szybkim początku działania, krótkim lub długim okresem działania.

Produkty lecznicze insuliny, czas działania, stosowanie:

1. Insuliny okołoposiłkowe.

Charakteryzują się szybkim początkiem działania od 3-15 min. Należy podawać je tuż przed, podczas lub zaraz po posiłku. Nie wymagają odstępu między wstrzyknięciami insuliny a posiłkiem, co zmniejsza ryzyko hipoglikemii. Do tej grupy zaliczamy insuliny:

• Lispro (Humalog, Liprolog, Lispro Sanofi)
• Aspart (NovoRapid)
• Glulizynowa (Apidra)
• Insuliny ludzkie krótko działające. Nie są modyfikowane, są otrzymywane metodami biosyntetycznymi. Nazywane są także insulinami regularnymi i właśnie stąd bierze się w nazwach handlowych niektórych preparatów litera „R” (Actrapid, Humulin R, Gensulin R, Polhumin R, Insuman Rapid). Należy podawać je ok. 15-30 minut przed posiłkiem. Pacjenci powinni pamiętać o przekąskach między głównymi posiłkami, aby uniknąć hipoglikemii.

2. Insuliny o pośrednim czasie działania.

• Insulina izofanowa (NPH) (Polhumin N, Insulatard, Insuman Basal, Gensulin N). Dzięki połączeniu cząsteczki insuliny z protaminą i cynkiem udało się wydłużyć czas działania do 5-8 godzin. Ich początek działania szacuje się na poziomie ok. 2h, natomiast przyjmować należy je ok. 15-30 min przed posiłkiem.

3. Insuliny długo i bardzo długo działające (insuliny bazowe).

Produkty lecznicze insuliny glariginowej mają kwaśny odczyn. Po podaniu podskórnym w warunkach fizjologicznych kwaśna insulina glariginowa ulega mikrowytrąceniu. Z powstałych mikrokryształów jest powoli uwalniana w ciągu 24h.  Z kolei insulina detemir, dzięki jej połączeniu z kwasem mirystylowym spowodowała zwiększone wiązania się insuliny z białkami krwi, co doprowadziło do uzyskannia możliwie powolnego uwalniania.

• Glargine ( Lantus, Abasalar, Toujeo). Należy podawać je 1x na dobę o stałej porze niezależnie od posiłku. Charakteryzuje się długim (ponad 24 h) bezszczytowym działaniem.
• Detemir ( Levemir) Dawkowanie indywidualne 1–2x dziennie. Czas działanie wynosi do 24h, w zależności od dawki.
• Degludec (Tresiba). Początek działania obserwuje się po ok. 2h. Należy podawać je 1x na dobę o stałej porze niezależnie od posiłku.

4. Mieszanki insulin.

Są w postaci zawiesin, a zawartość ampułki jest mętna, dlatego należy je zmieszać przed użyciem. Poszczególne produkty tej grupy składają się z insuliny działającej szybko oraz insuliny działającej długo. Pozwala to na zapewnienie różnych profili działania. Niezależnie od rodzaju mieszanki charakteryzują się one dwoma szczytami działania. Wyróżniamy dwa rodzaje mieszanek:

• mieszanki ludzkie (Gensulin M30, M40, M50, Humulin M3, Mixtard 30,40,50, Polhumin Mix-3 i Mix-5, Insuman Comb 25). Należy podawać je około 15-30 minut przed posiłkiem. Symbol M30 oznacza, że mieszanka składa się z 30% insuliny rozpuszczalnej krótko działającej oraz 70% insuliny izofanowej,
• mieszanki analogowe (Humalog Mix 25 i 50, NovoMix 30 i 50). Ich początek działania jest bardzo szybki >15 minut. Przed zastosowaniem należy je zmieszać i podawać tuż przed, podczas lub zaraz po posiłku.

PRZECHOWYWANIE INSULIN

Zapas insulin należy przechowywać w lodówce (2-8 °C), najlepiej na drzwiach. Po pierwszym otwarciu pen z insuliną przechowuje się w temperaturze pokojowej.

WYROBY MEDYCZNE W CUKRZYCY – wskazówki:

1. Glukometry i lancety

• zepsuty glukometr można wymienić w aptece,
• w przypadkach, gdy pacjent nie ma glukometru, a otrzymał na recepcie 2 opakowania pasków, farmaceuta może wydać (za darmo) glukometr pacjentowi. Na ogół jednak swoje glukometry pacjenci otrzymują od prowadzącego lekarza,
• dobre działanie glukometru można sprawdzić przez płyny kontrolne,
• każde nakłucie powinno być przeprowadzone nową igłą. Za pierwszym razem próbuje się igłę numer 3,
• igły = lancety należy oddać do utylizacji w czerwonym opakowaniu.

Pobieranie krwi:

Powinno przeprowadzać się z bocznej części palca , gdyż w tym miejscu jest mniej zakończeń nerwowych (w porównaniu do końcówki palca). Miejscem alternatywnym może być:  łydka, wewnętrzna części dłoni, pod kciukiem lub małym palcem. Zawsze przed przystąpieniem do czynności należy umyć ręce w ciepłej wodzie, gdyż w ten sposób zwiększamy przepływ krwi, a następnie wysuszyć.

2. Insuliny i wstrzykiwacze

• krótkodziałające insuliny – podawane przed posiłkiem,
• długodziałające insuliny – insuliny wewnątrz ampułki mają szklaną kulkę do wymieszania insuliny. Stosowana jest na noc- w celu uzyskania stałej glikemii, niekiedy również rano,
• insuliny mieszane – dawka insuliny szybkodziałające + insuliny długodziałającej. Liczba od 10 do 40 oznacza % zawartości insuliny szybkodziałającej w ampułce,
• po otwarciu opakowania [założeniu do wstrzyknięcia] insulinę przechowujemy w temperaturze pokojowej przez 28 dni (niekiedy do 6 tygodni) – iniekcja zimnej insuliny jest dla pacjenta bolesna.

Rodzaje wstrzykiwaczy:

• jednorazowe – ampułka jest zespolona ze wstrzykiwaczem, za każdym razem należy użyć nowej igły. Przed podaniem ustawić 1-2 jednostki i nacisnąć np. nad zlewem w celu wypełnienia igły insuliną,
• wielokrotnego użytku – można wymieniać ampułki z insulina.
• Bioton jest główną firmą produkującą wstrzykiwacze w Polsce,
• Novonordisk – posiada nakrętkę na igłę na ampułce, dzięki czemu uzyskano lepsze uszczelnienie,

Miejsce podania insulin:

• podskórnie
• szybkodziałające – brzuch lub ramię – wchłaniają się najszybciej,
• długodziałające lub mieszane – uda, pośladki
• podanie „brzuszne” – należy zakryć pępek dłonią i do pola wokół może być podana insulina

Dobranie igły do podania insuliny:

• Indywidulanie do budowy ciała
• Otyli i o normalnej budowie ciała – 8 mm „żółte”
• Osoby bardzo szczupłe i dzieci – 5-6 mm „niebieskie”

Igły są jednorazowego użytku, gdyż insulina może krystalizować lub też może znaleźć się tam tkanka zapychająca igłę. Dodatkowo raz użyta igła jest o wiele mniej ostra, co powoduje ból i zwiększa ryzyko infekcji.

• osobom z dużą ilością tkanki tłuszczowej – wbijamy bezpośrednio wstrzykiwacz,
• osobom z małą ilością tkanki tłuszczowej należy złapać tkankę tłuszczową np. na brzuchu, aby nie wbić się w tkankę mięśniową. Wbijamy pod kątem 90 ° lub 45 °,
• po wstrzyknięciu insuliny czekamy 8 sekund aż cała ilość insuliny spłynie.

Piśmiennictwo:

1. Mutschler, G. Geisslinger, H. K. Kroemer, P. Ruth, Mutschler Farmakologia i toksykologia,
2. Szczeklik, P. Gajewsk, Interna Szczeklika,
3. Farmakodynamika, podręcznik dla Studentów Farmacji
4. Charakterystyka produktów leczniczych.