Kawa – właściwości, wpływ na zdrowie, lek czy narkotyk?

Dlaczego warto spożywać kawę?

Obecnie przyjmuje się, że bezpieczną dawką kofeiny w ciągu dnia jest 400 mg, co odpowiada około 4 filiżankom kawy. Należy ona do alkaloidów purynowych, strukturalnie podobna jest do adenozyny, a więc będzie blokować receptory adenozynowe, a co za tym idzie dochodzi do zwiększenia wydzielania katecholamin: adrenaliny, dopaminy i serotoniny. Adenozyna wywołuje relaks i uspokojenie, gdy łączy się z receptorami, zlokalizowanymi w mózgu. Antagonistyczne działanie kofeiny na receptory adenozyny spowoduje zmniejszenie zmęczenia, senności oraz zwiększenie zdolności motorycznych. Kofeina silnie pobudza OUN, następuje pobudzenie ośrodka oddechowego i naczynioruchowego. Ponadto nieznacznie rozszerza mięśnie gładkie naczyń krwionośnych (wyjątek mózgowe – zwęża). W efekcie obserwuje się poprawę koncentracji, funkcji poznawczych, a także przyspieszenie i ułatwienie procesów myślowych. Do obwodowych efektów działania kofeiny zaliczyć można niewielkie podniesienie ciśnienia krwi oraz zwiększenie diurezy.

Zalety picia kawy:

• Obniża ryzyko wystąpienia depresji o ok. 15-20% (osoby pijące 2-3 filiżanki kawy dziennie w porównaniu z osobami pijącymi 1 filiżankę kawy na tydzień rzadziej chorują na depresję; spada również ryzyko samobójstwa).

• • Wykazano również pozytywny wpływ kofeiny na odchudzanie, gdyż pobudza ona wydzielanie soku żołądkowego, a także wpływa na procesy metaboliczne zachodzące w organizmie, nasila lipolizę tkanki tłuszczowej i termogenezę organizmu, co może przyczynić się do szybszej utraty tkanki tłuszczowej i masy ciała.
  • Lista pozytywnych działań kofeiny, szczególnie dla sportowców jest bardzo szeroka. Przeprowadzone badania jasno wskazywały na kilkuprocentowe polepszenie wyników podczas wysiłków tlenowych jak i beztlenowych.
  • Kawa i zawarte w niej związki polifenolowe zmniejszają insulinooporność oraz poprawiają metabolizm glukozy, a więc mogą zapobiegać rozwojowi cukrzycy typu 2. 

• Wedle wielu doniesień naukowych udowodniono, iż regularne spożywanie kawy w umiarkowanych ilościach ochronnie działa na ośrodkowy układ nerwowy, jak również zmniejsza ryzyko choroby Parkinsona. 

• Dzięki aktywności antyoksydacyjnej kawy sugeruje się, iż może ona zmniejszyć ryzyko wystąpienia raka wątroby.

• Poprzez zmniejszenie stężenia cholesterolu w pęcherzyku żółciowym, zmniejsza się ryzyko wystąpienia kamicy żółciowej, szczególnie u mężczyzn – o około 20%

Negatywne aspekty picia kawy.

Systematyczne spożywanie wysokich dawek kofeiny, średnio od 500 do 600 mg dziennie może doprowadzić do powstania uzależnienia. Kofeinizmem, nazywamy stan, gdy ilość kofeiny w pożywieniu danego człowieka w ciągu doby przewyższa 750 miligramów (ok. 4 szklanki parzonej kawy).

Do objawów nagłego odstawienia, a więc abstynencji od kofeiny zaliczyć można: depresję, drażliwość, lęk, senność, bóle głowy, nudności, wymioty, nerwowość, niepokój, bezsenność, napięcie i bolesność mięśni, drżenie rąk oraz zaczerwienienie twarzy. 

Do objawów przedawkowania zaliczamy z kolei: 

• zmiany nastroju
• rozdrażnienie
• pobudzenie psychoruchowe
• nasilenie objawów lękowych
• istotne zwiększenie ilości wydalanego moczu
• nudności i wymioty
• zmęczenie
• upośledzenie koncentracji i uwagi

Co więcej, kawa ogranicza wchłanianie pierwiastków takich jak magnez, wapń, potas, żelazo, co przekłada się negatywnie na stan zdrowia i grozi niedoborem w/w mikroelementów.

Zwiększa się ryzyko wystąpienia udaru mózgu, co związane jest z podniesieniem ciśnienia krwi przez kofeinę. Kofeina zawarta w kawie ma wpływ na pracę naszego serca, a mianowicie wydłuża odstęp QT w zapisie elektrokardiograficznym (ekg) – odstęp ten odpowiada czasowi, w którym mięśniówka komór ulega depolaryzacji i repolaryzacji (innymi słowy jest to pełny cykl, w którym serce kurczy się i rozkurcza). Wydłużenie odstępu QT o ok. 30 milisekund jest już świadectwem arytmii, która ostatecznie może doprowadzić nawet do śmierci.

Kto powinien unikać picia kawy?

• Osoby cierpiące na nerwice, mające styczność z dużym stresem, a przede wszystkim dzieci i młodzież, gdyż zaburza ona prawidłowy rozwój kości i mózgu, zwiększa ryzyko podejmowania zachowań ryzykownych oraz ryzyko sięgania po inne środki psychoaktywne – należy w tym miejscu podkreślić, iż szczególnie przeciwwskazane u dzieci są napoje energetyczne bogate w kofeinę

• Palacze – zwiększa się ryzyko zachorowania na choroby serca. 
• Pacjenci chorujący na refluks żołądkowo-przełykowy, czy wrzody żołądka, gdyż kofeina pobudza wydzielanie soku żołądkowego – może działać drażniąco na ścianę przewodu pokarmowego i nasilać dolegliwości w przebiegu tych chorób.
• Osoby cierpiące na bezsenność – 150 miligramów kofeiny (co odpowiada mniej więcej filiżance kawy) spożyte w godzinach popołudniowych/wieczornych może wpłynąć na sen – jego spłycenie, problemy z zaśnięciem i poranne uczucie zmęczenia.

Leki przeciwbólowe:

Kofeina może łagodzić bóle migrenowe, gdyż ogranicza ona syntezę leukotrienów i prostaglandyn, które odpowiedzialne są za powstawanie bólu. Udowodniono, że połączenie leku przeciwbólowego z kofeiną daję dużo lepszą skuteczność kliniczną, gdyż uzyskuję się efekt synergistyczny. Wśród wielu dostępnych medykamentów znajdziemy w ich składzie kofeinę, dlatego należy wówczas ograniczyć łączenie z nimi kawy, gdyż dostarczamy dodatkowej dawki kofeiny, co może przełożyć się na zbyt silne działanie tych leków i powodować szereg działań niepożądanych, w tym np.: kołatanie serca, bóle głowy, czy bezsenność. 

Podsumowując, najpopularniejszy napój świata jakim jest kawa, a w niej zawarta kofeina może wpływać zarówno pozytywnie jak i negatywnie na nasz organizm. Kluczem do utrzymania zdrowia jest odnalezienie balansu, złotego środka oraz kierowanie się myślą „co za dużo, to niezdrowo”.

W razie jakichkolwiek niepokojów, związanych z nadmiernym spożywaniem kofeiny, czy też innymi schorzeniami, warto skonsultować się ze specjalistą.

Piśmiennictwo:

1. S. Surma, M. Romańczyk, J.Fojcik, M. Krzystanek, Coffee – drug, stimulant substance and narcotic
2. R. Wierzejska, Kofeina – powszechny składnik diety i jej wpływ na zdrowie.