Rzucenie palenia często jest zadaniem trudnym. Rocznie około 30% palaczy podejmuje próby rzucenia nałogu z czego niewiele ponad 1/3 udaje się uzyskać trwałą abstynencję. Mimo relatywnie wysokim uświadomieniu społeczeństwa o szkodliwości palenia, pozbycie się nałogu stanowi poważny kłopot. Rzucenie palenia jest trudne, jest jednak możliwe. Wspomóc w rzuceniu mogą metody oparte na podawaniu leków ograniczających pragnienie palenia i inne metody wspomagające.
Dlaczego rzucenie palenia takie trudne?
Trudność w rzuceniu palenia spowodowana jest niezwykle złożonym mechanizmem uzależnienia. Na uzależnienie od papierosów składa się uzależnienie psychiczne oraz związane bezpośrednio z oddziaływaniem na fizjologię organizmu.
- Uzależnienie psychiczne – wielokrotne powtarzanie czynności palenia, często w przyjemnych okolicznościach, „programuje” nasz mózg na kojarzenie papierosa z przyjemnością.
- Uzależnienie fizyczne – nikotyna oddziałuje na receptory nikotynowe, których pobudzenie pośrednio uaktywnia wydzielanie dopaminy do jądra półleżącego w mózgu (ośrodka nagrody). Regularne stymulowanie wydzielania dopaminy przy pomocy papierosów przestawia gospodarkę wydzielania dopaminy w taki sposób, że podstawowe wydzielanie dopaminy jest mniejsze u palacza niż u abstynenta. Odstawienie papierosów może zatem wywołać zespół abstynencyjny, spowodowany między innymi mniejszym podstawowym poziomem pobudzenia ośrodka nagrody u osoby uzależnionej.
Mechanizmy uzależnienia sprawiają, że zaprzestanie palenia jest trudne. Problem jest dodatkowo potęgowany ze względu na niewielką motywację wychodzącego z uzależnienia. Motywacja rośnie zazwyczaj w przypadku dokonanych przez palenie zniszczeń organizmu i lęku przed śmiercią. Pierwszy ostry zespół wieńcowy (zawał serca) często motywuje w sposób wystarczający do zachowania pełnej abstynencji od papierosów. Warto przytoczyć parę statystyk: 87% nowotworów płuc, 61% zgonów wśród chorób płuc oraz 32% zgonów spowodowanych chorobą wieńcową jest powodowanych przez palenie papierosów.
Jeżeli motywacja do rzucenia nie jest wystarczająco wysoka warto poszukać specjalistycznej pomocy, nie należy czekać na pojawienie się potencjalnie śmiertelnych skutków nałogu. Ostatnio popularność zdobywa psychoterapia behawioralno-kognitywna. Nie jest to jedyna możliwość pomocy psychologicznej, warto skonsultować swój problem z niską motywacją zerwania z nałogiem z wybraną placówką opieki psychologicznej.
Metody farmakologiczne
Oprócz utrzymywania odpowiedniej motywacji w rzuceniu palenia pomagają metody oparte na przyjmowaniu leków. Wszystkie przytoczone metody wyraźnie zwiększają skuteczność rzucenia nałogu, stosowanie ich wymaga jednak wystarczająco silnej motywacji do pozbycia się problemu palenia. Badania potwierdzające skuteczność opierają się na porównaniu grupy ludzi przyjmujących lek oraz ludzi myślących, że przyjmują lek (przyjmujących placebo).
- Nikotynowa terapia zastępcza (NRT)
Nikotynowa terapia zastępcza jest stosowaną od lat terapią pozwalającą na zastąpienie dymu tytoniowego mniej szkodliwą formą dostarczania nikotyny, a w konsekwencji całkowite zrezygnowanie z jej przyjmowania.
Nikotyna najczęściej przyjmowana jest w postaci gum do żucia, pastylek lub plastrów. Wadą metody jest konieczność odpowiedniego dozowania nikotyny w ciągu dnia, w zależności od zapotrzebowania. Temat wspomaganego przez NRT rzucania palenia w trakcie trwania ciąży jest złożony. Nie ma wystarczających dowodów na bezpieczeństwo stosowania NRT dla płodu. Nie ulega jednak wątpliwości, że skutki terapii są mniej szkodliwe dla dziecka niż utrzymywanie nałogu. W przypadkach innych niż w trakcie trwania ciąży, przy przestrzeganiu zalecanych dawek, terapia rzucenia palenia przy pomocy NRT nie przynosi negatywnych skutków ubocznych.
Kontrowersyjną metodą rzucenia palenia jest korzystanie z e-papierosów. Mimo wątpliwości zdrowotnych dotyczących e-papierosów, doniesienia naukowe pozwalają na optymistyczne podejście do tej metody. Długoterminowi palacze e-papierosów częściej podejmują próby rzucenia nałogu niż palacze klasycznych papierosów. Palenie e-papierosów pozwala również na zmniejszenie ilości wypalania tradycyjnych papierosów, co zdecydowanie odbija się pozytywnie na zdrowiu.
- Terapia Bupropionem
Bupropion jest lekiem o działaniu przeciwdepresyjnym. Zauważono zależność między przyjmowaniem bupropionu a rzuceniem palenia. Badania wskazują, że lek pomaga rzucić nałóg w stopniu podobnym jak nikotynowa terapia zastępcza. Przyjmowanie leku pozwala również na zmniejszenie negatywnego skutku rzucenia palenia jakim jest przyrost wagi.
Terapia bupropionem trwa od 7 tygodni do roku. Najpoważniejszym efektem ubocznym związanym z wyborem tej metody jest ryzyko wystąpienia napadów drgawkowych. Nie stosuje się zatem bupropionu u ludzi z czynnikami ryzyka drgawek takimi jak uraz głowy czy epilepsja. Terapia nie jest również zalecana kobietom w ciąży.
- Terapia warenikliną
Wareniklina jest substancją oddziałującą na receptory nikotynowe. Pozwala na skuteczne hamowanie łaknienia nikotyny. Terapia warenikliną wymaga systematyczności, związanej z między innymi koniecznością wysycenia organizmu substancją. Leczenie należy zacząć około tydzień przed planowaną datą rzucenia palenia. Wysoka skuteczność metody okupiona jest występowaniem ubocznych, niepożądanych efektów. Najczęściej zgłaszanym efektem ubocznym są nudności. Donoszono o efektach ubocznych takich jak zmiana zachowania w kierunku agresji i myśli samobójczych.
- Terapia cytyzyną
Cytyzyna jest substancją wykorzystywaną do wspomagania rzucenia palenia jedynie w Europie Wschodniej. Zasada działania jest podobna jak w przypadku warenikliny. Cytyzyna jest stosunkowo starym lekiem, ma ponad 50 lat. Mniejsza skuteczność niż inne metody farmakologiczne jest bilansowana dzięki obecności niewielu działań niepożądanych, ograniczających się zazwyczaj do dolegliwości jelitowych.
Jak rzucić palenie?
Próby rzucenia palenia świadczą o odpowiedzialności. Utrzymanie abstynencji wymaga dodatkowo systematyczności i utrzymania odpowiednio wysokiej motywacji. W drodze do uwolnienia się od nałogu medycyna posiada różne narzędzia, od psychoterapii do leków pozwalających złagodzić głód nikotyny.
Rzucenie palenia jest zawsze dobrym pomysłem. Otrzymanie profesjonalnej pomocy w rzuceniu nałogu wymaga zgłoszenia się do odpowiednich placówek lub konsultacji lekarskiej, w tym e-konsultacji.
Piśmiennictwo:
