Szczepionka przeciw COVID-19

Według WHO, najbardziej narażone są osoby w podeszłym wieku, z chorobami współistniejącymi, takimi jak przewlekła obturacyjna choroba płuc (PoChP), cukrzyca, nadciśnienie tętnicze, choroba wieńcowa, wirusowe zapalenie wątroby typu B (WZW t. B), otyłość, choroby nowotworowe czy przewlekła choroba nerek (PChN). Jednak istnieją oczywiście wyjątki od tej reguły i niestety niejednokrotnie ciężko chorują ludzie młodzi, bez chorób współistniejących.

Jak wpływa koronawirus SARS-CoV-2 na organizm człowieka?

Potwierdzono, że koronawirus może wywołać zespół ciężkiej, ostrej niewydolności oddechowej (ARDS) oraz uszkodzić wiele narządów (płuc, mięśnia sercowego, nerek)

Wśród typowych objawów występujących w przebiegu tej infekcji wymienia się: gorączkę, suchy kaszel, duszność, zmęczenie, ból mięśni. W ciężkich przypadkach obserwowano odksztuszanie krwi, biegunkę, nudności i wymioty. Mogą też nierzadko wystąpić nietypowe dla infekcji wywołanych innymi patogenami objawy, takie jak zaburzenia węchu i smaku.

Badania nad szczepionką przeciw COVID-19

Prace badawcze nad opracowaniem szczepionki przeciw COVID-19 trwają od początku 2020 roku. Zaprojektowanie i wprowadzenie szczepionki na rynek farmaceutyczny jest procesem długotrwałym i skomplikowanym. Składa się na to wiele etapów: izolacja i selekcja szczepów wirusa, eksperymenty in vitro, badania przedkliniczne na zwierzętach, próby kliniczne i procedury rejestracyjne. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) na bieżąco uaktualnia najnowsze doniesienia dotyczące postępu prac nad preparatami szczepionkowymi. Można tam znaleźć szereg informacji związanych z rodzajem badanych preparatów oraz etapem ich badań. Według ostatnich doniesień, badanych jest obecnie 190 potencjalnych szczepionek. Czterdzieści z nich sprawdzanych jest obecnie w badaniach klinicznych. Niektóre z rodzaje tych szczepionek są dobrze znane i od lat stosowane na rynku, jak żywe atenuowane (niezdolne do wywołania choroby) szczepionki zawierające osłabionego wirusa, preparaty podjednostkowe z adiuwantami, preparaty z cząstkami wirusopodobnymi, czy też nowe, wcześniej niestosowane u ludzi na szerszą skalę lub stosowane w ograniczonym zakresie, tj. preparaty wektorowe lub szczepionki zawierające materiał genetyczny nowego koronawirusa. Wyróżniamy następujące grupy preparatów, które obecnie są na etapie badań przedklinicznych i klinicznych:

• szczepionki genetyczne – opierające się na kwasie nukleinowym mRNA lub DNA, które budują białka strukturalne wirusa. Najbardziej zaawansowane badania trwają obecnie nad „mRNA-1273” oraz „ChAdOx1 nCoV-19”,

• szczepionki wektorowe, niezdolne do replikacji – mają za zadanie dostarczyć antygenów SARS-CoV-2 do organizmu,

• szczepionki na bazie białka koronawirusa, białko S (szczytowe), które odpowiedzialne jest za interakcje z receptorem na powierzchni komórki. Zespół Oxford Vaccine Group opracowuje szczepionkę zbudowaną z adenowirusa zawierającego sekwencje genetyczne kodujące syntezę białka powierzchniowego S koronawirusa SARS-CoV-2, dzięki temu szczepionka wywołuje swoistą odpowiedź immunologiczną,

• szczepionki przeciw COVID-19 na bazie całego wirusa – zawierają atenuowane, tj. niezdolne do wywołania choroby SARS-CoV-2 lub inaktywowane wirusy.

W połowie listopada trzy światowe koncerny farmaceutyczne opublikowały dane dotyczące skuteczności swoich preparatów. Pfizer/BioNTech stworzyły szczepionkę bazującą na technologii mRNA. Opiera się ona na teorii, że do naszego organizmu zostaną wprowadzone nośniki informacji w postaci mRNA, dzięki którym nasz organizm poznaje strukturę białka, które ma zablokować i tym samym może wytworzyć przeciwciała niszczące kluczowe białka wirusa.  Jak się okazuję skuteczność tych szczepionek szacowana jest na poziomie 95%.

Druga amerykańska firma Moderna stworzyła szczepionkę również opierającą się na technologii mRNA, czyli podaniu informacji genetycznej organizmowi w celu wytworzenia białka antygenowego do zwalczania SARS-CoV-2. Kluczową jej zaletą jest to, że nie trzeba jej przechowywać w niskiej temperaturze, będzie ona stabilna w standardowych temperaturach lodówki. W przeciwieństwie do szczepionki firmy Pfizer, która musi być przechowywana w temperaturze -70°C.

Z kolei koncern AstraZeneca przy współpracy z Uniwersytetem Oksfordzkim wykorzystał niezdolnego do replikacji adenowirusa. Szczepionka przeciwko COVID-19 zawiera sekwencje genetyczne kodujące białko powierzchniowe S koronawirusa SARS-CoV-2. Jej skuteczność oceniana jest na poziomie 70% oraz jej dodatkową zaletą jest to, że nie wymaga bardzo niskich temperatur (2-8°C) do przechowywania.

Wymienione wyżej technologie użyte do produkcji szczepionek posiadają swoje zalety, dzięki którym teoretycznie mogłyby być skuteczne w walce z COVID-19. Najczęściej zadawanym pytaniem od ponad roku jest kwestia dotycząca daty wprowadzenia na rynek farmaceutyczny szczepionki. Pomimo, że cały świat postawił sobie za nadrzędny cel opracowania i jak najszybszego wdrożenia szczepionki, niektórych etapów nie jesteśmy w stanie „przeskoczyć”. Wychodząc naprzeciw dzisiejszym wymaganiom, Europejska Agencja Leków (EMA) wprowadziła w przypadku COVID-19 procedury przyspieszonego przeglądu wyników badań klinicznych oraz dotyczących jakości, aby możliwie jak najszybciej przeprowadzić oceny wniosków, przy jednoczesnym zapewnieniu solidnych opinii naukowych oraz wymagań dotyczących jakości, bezpieczeństwa i skuteczności, tak samo rygorystycznych, jak w przypadku wszystkich produktów leczniczych. Przewiduję się, że na początku 2021 roku mogą pojawić się pierwsze szczepionki.

Piśmiennictwo:

1. Nowakowska, S. Sulimiera Michalak, COVID-19 – choroba wywołana zakażeniem wirusem sars-cov-2 globalnym zagrożeniem dla zdrowia publicznego.
2. https://szczepienia.pzh.gov.pl/
3. dr n. med. J. Mrukowicz, M. Ściubisz Polski Instytut Evidence Based Medicine, Wyścig po szczepionkę przeciwko SARS-CoV-2, Wielkie nadzieje i wielkie znaki zapytania, „Medycyna Praktyczna