Toksoplazmoza (Toxoplasma gondii) jest pierwotniakiem wywołującym toksoplazmozę. Toksoplazmoza jest chorobą oportunistyczną, oznacza to, że uaktywnia się w przypadku osłabienia odporności. Choroba niemal zawsze przebiega bezobjawowo, pod warunkiem prawidłowo funkcjonującego układu odpornościowego. Na toksoplazmę należy jednak uważać, a zatem należy podjąć środki zapobiegające zarażeniu, w czasie planowania oraz podczas ciąży.
Toksoplazmoza: Koty, dzieci i pasożyty
Zwierzęta domowe są niezastąpionym źródłem alergenów. Uważa się, że obecność kotów i psów w domu, dzięki dostarczaniu w relatywnie kontrolowany sposób odpowiedniej puli alergenów, chroni dzieci przed alergiami. Obecność kotów sprawia jednak, że w przypadku planowania ciąży należy podjąć kroki zapobiegające przeniesieniu toksoplazmy na matkę.
Toksoplazmoza (Toksoplasma gondii) jest pasożytem, pierwotniakiem, którego ostatecznym żywicielem jest kot. Rozmnażanie płciowe pasożyta zachodzi w nabłonku jelita kota, zakaźne formy pasożyta wydostają się do środowiska wraz z kałem zwierzęcia. Zakażeniu ulec może wiele ssaków, w tym ludzie. Formy pasożyta u żywicieli pośrednich, w tym człowieka, są ograniczone w tzw. cystach znajdujących się wewnątrz tkanek, także w mięśniach. Cysty ulegają zanikowi lub zdegenerowaniu dzięki naturalnym mechanizmom obronnym organizmu. Zazwyczaj niegroźne pasożyty mogą wywołać groźną toksoplazmozę wrodzoną, jeżeli przedostaną się z krwią matki przez łożysko.
Toksoplazma płodu może spowodować bardzo poważne konsekwencje w tym: poronienie oraz wodogłowie, zapalenie siatkówki i uszkodzenia mózgu u dziecka.
Toksoplazma u osób z prawidłowo funkcjonującym układem odpornościowym najczęściej przebiega jedynie z objawami grypopodobnymi lub podobnie jak mononukleoza – z powiększeniem węzłów chłonnych.
Toksoplazmoza: Kiedy dziecko jest zagrożone?
Aby doszło do groźnej inwazji pierwotniaka:
Kontakt kobiety w ciąży z zakaźną formą pasożyta musi być pierwszym kontaktem w życiu kobiety. Kontakt wtórny, u osoby immunokompetentnej, najczęściej nie jest groźny. Wytworzone przy pierwotnym kontakcie przeciwciała zazwyczaj skutecznie chronią przed infekcją.
Musi dojść do przeniesienia pasożyta przez łożysko. Infekcja matki nie jest równoznaczna z infekcją płodu. W przypadku toksoplazmy czym później dochodzi do kontaktu z patogenem tym większe ryzyko zakażenia płodu ale tym mniejsze skutki choroby.
Jak się chronić, jak się leczyć?
Ochrona przed toksoplazmą wymaga przestrzegania następujących zasad higieny i żywienia:
- Unikanie spożywania surowego, niedogotowanego mięsa oraz surowego mleka. Pośredni żywiciele pasożyta stanowią potencjalne źródło zakażenia matki oraz płodu.
- Dokładne mycie warzyw i owoców, stosowanie rękawic ochronnych do prac ogrodniczych. Unikanie kontaktu z pasożytem wymaga unikania jedzenia pokarmów, które miały potencjalny kontakt z kałem kota. Praca przy ziemi również wymaga ograniczenia ryzyka potencjalnego kontaktu.
- Codzienne sprzątanie kociej kuwety (najlepiej nie przez osobę w ciąży) oraz mycie rąk po kontakcie z kotem.
Powyższe zalecenia są szczególnie istotne dla kobiet w ciąży, u których nie wykryto przeciwciał przeciw toksoplazmie (ok. 50% kobiet w Polsce).
Ochrona kobiet w ciąży polega również na wykonaniu serologicznych badań kontrolnych przed planowaną ciążą. Dzięki określeniu profilu przeciwciał możliwe jest wykluczenie świeżego zakażenia toksoplazmą. W przypadku braku przeciwciał wskazane jest monitorowanie, przy pomocy badań serologicznych, czy nie doszło do zakażenia.
W przypadku wykrycia zakażenia u kobiety w ciąży, niezbędne jest wdrożenie leczenia. Leczenie musi odbywać się w specjalistycznym ośrodku, opera się na podawaniu leków pierwotniakobójczych i ścisłemu monitorowaniu ciąży.
Przed planowaną ciążą należy skontaktować się z lekarzem i wykonać badania kontrolne, również pod kątem toksoplazmozy.
Piśmiennictwo:
Szczeklik, P. Gajewski, Interna Szczeklika.
Antoni Deryło, et al., Parazytologia i akroentomologia medyczna
