Witamina D3 cieszy się dużym zainteresowaniem wśród badaczy ze względu na jej wielopłaszczyznowe działanie. Nieustannie pogłębiane są wiadomości dotyczące funkcji jaką może pełnić w ludzkim organizmie.
Kalcytriol – plejotropowe działanie, rekomendacje suplementacji.
Fizjologiczna Witamina D3 syntetyzowana jest w ludzkim organizmie pod wpływem promieniowania UVB z 7-dehydrocholesterolu, który wytwarzany jest w wątrobie z cholesterolu.
Biologicznie aktywną formą Witamina D3 jest 1,25-dihydroksy-cholekalcyferol (1,25(OH)2D3, kalcytriol), który łączy się z wewnątrzkomórkowymi receptorami znajdującymi się na wielu rodzajach komórek i odpowiada, wedle doniesień naukowych, za ekspresję ponad 2000 genów, stąd wynika jej plejotropowe działanie [1,2]. Swoiste cytozolowe receptory znajdują się na komórkach nabłonkowych nerek, jelit oraz osteocytach, keranocytach, fibroblastach, monocytach, makrofagach, a także aktywnych limfocytach B i T [3]. Ze względu na różnokierunkowy udział Witamina D3 w szlakach metabolicznych można doszukiwać się jej roli w patogenezie chorób nowotworowych, autoimmunologicznych (cukrzyca typu 1, stwardnienie rozsiane), a także udarów mózgu, astmy oskrzelowej, AZS, otyłości. Ponadto prawidłowe jej stężenie będzie przyczyniać się do zmniejszenia ryzyka wystąpienia osteoporozy, osteomalacji, krzywicy oraz złamań [1, 4, 5]. W chorobach sercowo-naczyniowych obserwuje się zależność między niskim poziomem Witamina D3 a występowaniem nadciśnienia tętniczego. Związane jest to ze zmniejszaniem ekspresji genu kodującego renine, w konsekwencji dochodzi do zaburzenia funkcjonowania układu RAA [6]
Korelacja między występowaniem zaburzeń nastroju, a niewystarczającą ekspozycją na światło słoneczne jest dobrze znana. Wyniki wielu badań jasno wskazują na ścisły związek między niskim poziomem kalcytriolu, a częstością występowania chorób psychicznych (depresji, nerwicy, choroby dwubiegunowej). Udowodniono, że 1,25(OH)2D3 aktywuje ekspresję enzymu hydroksylazy tyrozyny, która uczestniczy w syntezie katecholamin, zwiększając produkcję dopaminy, noradrenaliny oraz adrenaliny, które pełnią kluczową role w OUN [7].
Głównym źródłem Witaminy D3 jest synteza skórna, ale można dostarczyć ją egzogennie z pożywieniem. Bogatym źródłem aktywnej formy cholekalcytriolu są tłuste ryby (łosoś, makrela, tuńczyk)
To w jakim stopniu powinniśmy suplementować Witaminę D3 zależy od strefy klimatycznej, poziomu nasłonecznienia, oraz czynników osobniczych (wiek, waga).
Wytyczne dotyczące suplementacji Witaminy D3 (na podstawie Uchwały Zespołu do Spraw Suplementów Diety z dnia 22 maja 2019 r. w sprawie wyrażenia opinii dotyczącej maksymalnej dawki witamin D3 w zalecanej dziennej porcji w suplementach diety)
Wytyczne dotyczące optymalnych stężeń kalcydiolu i suplementacji witaminy D są zróżnicowane w krajach europejskich:
- Kraje skandynawskie (Dania, Finlandia, Islandia, Norwegia i Szwecja) ustaliły docelowe stężenie 25(OH)D w surowicy jako ≥20 ng/ml[8], podobny próg dla stężenia 25(OH)D przyjęto w Niemczech, Austrii i Szwajcarii [9].
- W wytycznych dla Europy Środkowej za optymalne w celu zapewnienia wszystkich korzyści zdrowotnych uznano stężenie 25(OH)D wynoszące 30–50 ng/ml[10].
Zalecane preparaty
W Polsce dostępnych jest wiele suplementów diety, zawierających w swoim składzie metabolity witaminy D3, natomiast lekami są np.:
Należy pamiętać o możliwości konsultacji z lekarzem, który indywidualnie, w zależności od stanu zdrowia pacjenta wyznaczy odpowiednie dawkowanie witaminy D i zaleci odpowiednie preparaty
- Pludowski, MF. Holick, WB Grant, Vitamin D supplementation guidelines, J. Steroid Biochem Mol Biol. 2018; 175: 125–135.
- Haussler, PW. Jurutka, M. Mizwicki, Vitamin D receptor (VDR)-mediated actions of 1a, 25(OH)2 vitamin D3: genomic and non-genomic mechanisms. Best Pract Res Clin Endocrinol Metab, 2011
- Mutschler, G. Geisslinger, H. K. Kroemer, P. Ruth, Mutschler Farmakologia i toksykologia.
- Pludowski , MF. Holick, S. Pilz, Vitamin D effects on musculoskeletal health, immunity, autoimmunity, cardiovascular disease, cancer, fertility, pregnancy, dementia and mortality-a review of recent evidence. Autoimmun Rev. 2013
- Souberbielle, JJ. Body, JM. Lappe, Vitamin D and musculoskeletal health, cardiovascular disease, autoimmunity and cancer: recommendations for clinical practice. Autoimmun Rev, 2010
- B. Grant, M.F Holick, Benefits and requirements of vitamin D for optimal health: A review. Altern. Med. Rev., 2005.
- Stefanowski, A. Antosik-Wójcińska, Ł. Święcicki, Wpływ niedoboru witaminy D3 na poziom nasilenia objawów depresyjnych. Przegląd aktualnych badań, Psychiatr. Pol. 2017; 51(3): 437–454
- Nordic Council of Ministers. Integrating Nutrition and Physical Activity. 5th ed. Norden, Copenhagen, Denmark: 2012. Nordic Nutrition Recommendation 2012.
- Spiro, JL. Buttriss, Vitamin D: An overview of vitamin D status and intake in Europe. Nutr Bull. 2014
- Rusińska, P. Płudowski, M. Walczak i inni, Rekomendacje zasady suplementacji i leczenia witaminą D – Nowelizacja 2018 r.
- Marcinkowska, A. Mickiewicz, M. Fijałkowski, Plejotopowe działanie witaminy D, Choroby Serca i Naczyń 2019, tom 16, nr 1, 45–52,
