Ponadto synteza i sekrecja niektórych hormonów jak np. melatoniny, prolaktyny następuje głównie w fazie nocnej [1]. Dlatego też na sen w ciągu naszego życia powinniśmy poświęcać prawie 1/3 czasu.
Nieprawidłowy sen to problem dotykający szeroką grupę społeczeństwa niezależnie od wieku. Szacuję się, że aż od 15 do 25% osób starszych ujawnia poważne problemy z zasypianiem lub utrzymaniem snu [2]. Niesie to za sobą poważne skutki dla funkcjonowania naszego organizmu. Bezsenność, na której skupiamy się w niniejszym artykule, jest zaliczana do chorób cywilizacyjnych.
Zaburzenia snu – jakie wyróżniamy rodzaje?
Dyssomnie (zaburzenia snu) występują pod różnymi postaciami:
- Bezsenność (insomnia)
- Nadmierna senność (hipersomnia)
- Zaburzenia rytmu snu i czuwania
- Parasomnia (lęk nocny, koszmary nocne)
Geneza powstawania tak mocno doskwierającego dla wielu ludzi kłopotu może mieć wiele podłoży. Do najczęściej wymienianych zalicza się: przewlekłe zespoły bólowe czy zaburzenia psychiczne, jak na przykład depresja, u której w 80% towarzyszy bezsenność. Prognozuje się, iż niezaburzenia nastroju, a problemy ze snem są główną przyczyną depresji [4]. Do etiologii bezsenności można zaliczyć także predyspozycje genetyczne, gwałtowne wahania nastroju, stres, wydarzenia życiowe.
Ważnym aspektem, na jaki specjaliści powinni zwracać uwagę przy szukaniu podłoża zaburzeń snu, jest rodzaj stosowanej przez pacjentów farmakoterapii. Istnieją grupy leków, które zaburzają okołodobowy rytm snu i czuwania. Są to na przykład doustne leki antykoncepcyjne, antydepresanty, glikokortykosteroidy i substancje psychoaktywne: alkohol, kofeina, nikotyna, teofilina.
Zaburzenia snu – leczenie
W rozpoczynaniu leczenia należy najpierw zasięgnąć substancji roślinnych: melisa, waleriana lub leków przeciwhistaminowych np. doksylamina. Można je dostać w każdej aptece bez recepty.
https://www.doz.pl/apteka/k4755-Zielarnia?f_16=1607
Jedynymi lekami zarejestrowanymi w Polsce do leczenia bezsenności są zopiklon, zolpidem, zaleplon. Terapia nimi powinna być przerywana i trwać jak najkrócej, gdyż długotrwałe stosowanie niesie za sobą wysokie ryzyko uzależnienia oraz wytworzenia efektu tolerancji, co może przełożyć się na brak ich skuteczności. Dlatego też NIE są one zalecane w rozpoczynaniu de novo leczenia zaburzeń snu! (w terapii przerywanej najdłużej należy stosować te leki przez 3 następne po sobie noce i nie więcej niż 15 tabletek na miesiąc) – na przykład można zalecić Pacjentowi, aby nie przyjmował leku w weekendy i dodatkowo pominął dawkę leku w połowie tygodnia.
Jeśli natomiast niezbędne jest przewlekłe leczenie zaburzeń snu (ponad 4 tygodnie), istnieją inne, skuteczne leki promujące sen, których stosowanie nie niesie ze sobą ryzyka uzależnienia i wytworzenia wysokiej tolerancji na lek, tak jak w przypadku leków z grupy „z”, gdzie istnieje wysokie ryzyko stosowania coraz większych dawek leku przez pacjenta i brak współpracy pomiędzy lekarzem a pacjentem.
Warto w tym miejscu powtórzyć: Leki z grupy „z” to: zaleplon, zolpidem, zopiklon (popularne nazwy handlowe takie jak: nasen, zolpic, onirex, zolpigen, zolsana, stilnox, polsen, apo-zolpin) – ich długotrwałe stosowanie jest PRZECIWWSKAZANE i niesie ze sobą poważne, negatywne konsekwencje dla Pacjentów!
Inne leki stosowane w Polsce w leczeniu zaburzeń snu, to m.in.:
Trazodon CR, chlorprotiksen, kwetiapina, lewomepromazyna, olanzapina, prometazyna, promazyna, hydroksyzyna, doksepina, mianseryna, mirtazapina
Bardzo ważnym aspektem w leczeniu bezsenności jest rozpoznanie czynników, które mogą pogłębiać bezsenność, takich na przykład jak: stres, wiek, choroba, zła higiena snu, zwiększone napięcie psychiczne, lęk przed zaburzeniami snu, wyczerpanie psychiczne, zwiększony czas spędzany w łóżku, oszczędzanie się, dosypianie. Według poznawczo-behawioralnego modelu genezy bezsenności Spielmana [Spielman i wsp., 1987] czynniki takowe mogą mieć kluczowe znaczenie w ugruntowaniu się problemu bezsenności u pacjenta, stąd też niebagatelną rolę w terapii zaburzeń snu odgrywa terapia poznawczo-behawioralna bezsenności (CBT), która w efekcie może doprowadzić do przerwania błędnego koła, które utrwala bezsenność.
Zaburzenia snu dotykające osób powyżej 65 roku życia to ok. 1/3 grupy pacjentów borykających się z problemem bezsenności. Związane jest to ze zmniejszeniem się liczby neuronów oraz znacznym skróceniem się snu głębokiego. U kobiet w okresie menopauzalnym dochodzi do zwiększonego wydzielania hormonu folikulotropowego i luteotropowego, oraz zmniejszenia się sekrecji progesteronu i estrogenów, skutkiem czego mogą być trudności z zasypaniem lub złą jakością snu, a także bardzo często wahania nastroju.
Pacjenci skarżą się na niską jakość życia [3]. Chorzy ze stwierdzaną bezsennością wykazują objawy związane z obniżeniem samopoczucia, upośledzeniem sprawności poznawczej oraz trudności w codziennym funkcjonowaniu czy objawami somatycznymi.
Podsumowując, nie należy lekceważyć patologii snu, gdyż jest on niezbędny dla prawidłowego ogólnego stanu zdrowia. Nieodpowiednia jego długość może nieść za sobą poważne, negatywne skutki zdrowotne, dlatego też – zaburzenia snu powinno się leczyć w gabinetach lekarskich, pod czujnym okiem specjalistów.
Dobrym wyjściem również jest skorzystanie z konsultacji lekarskiej online, podczas której lekarz doradzi jakie leki trzeba stosować w Twoim przypadku.
Mgr. farm. Natalia Małachowska, lek. med. Marcin Łata
Piśmiennictwo:
[1] Sassin J.F., Frantz A.G., Weitzman E.D., Kapen S.: Human prolactin: 24-hour pattern with increased release during sleep. Science 1972;177(4055):1205–1207)
[2] Mutschler, Farmakologia i toksykologia Podręcznik Geisslinger Gerd, Kroemer Heyo K, Mutschler Ernst
[3] Mayers AG, van Hooff JC, Baldwin DS. Quantifying subjective assessment of sleep and lifequality in antidepressant treated patients. Hum. Psychopharmacol. 2003; 18: 21–27.
[4] Goodwin FK, Jamison KR. Manic-depressive illness. Oxford, England: Oxford University Press;1990
[5] Jarema M., Psychiatria Podręcznik dla studentów medycyny;2017
Jeżeli masz zaburzenia snu, nie zwlekaj, umów się na konsultację lekarską online.
