Przyjęło się, iż kobiety w okresie laktacji powinny ograniczać przyjmowanie jakichkolwiek środków medycznych, jednak istnieją sytuacje, w których pacjentka zobligowana jest do ich stosowania. Znacząca zmiana w życiu kobiety oraz towarzyszące temu wahania hormonów, a przy tym huśtawka emocjonalna może wywołać zaburzenia psychiczne matek karmiących swoje poczęcia. W okresie poporodowym jest to dość często spotykana przypadłość, w której potrzebne są leki psychotropowe w ciężkich sytuacjach.
Istnieje zaledwie kilka badań dotyczących bezpieczeństwa stosowania leków psychotropowych w okresie laktacji, dlatego też większość informacji oparta jest na opisach przypadków oraz serii przypadków.
Nie trzeba raczej uświadamiać pacjentów o korzyściach wynikających z karmienia piersią niemowląt. Zaleca się karmienie wyłącznie piersią przez co najmniej pierwsze 6 miesięcy życia niemowlaka oraz kontynuację karmienia z włączaniem innych pokarmów w okresie do 12 miesiąca życia.
Ponad 85% nowych matek dotyka powszechnie występujące przygnębienie poporodowe jest ono przejściowe i charakteryzuję się płaczliwością, chwiejnością nastroju, drażliwością oraz lękiem. Powinny one ustąpić po około dwóch tygodniach oraz nie wymagają wdrożenia dodatkowej specjalnej farmakoterapii. Ewentualnie można wspomóc się naturalnymi sposobami.
Do cięższych problemów psychicznych zaliczyć możemy depresję poporodową dotyczy ona ok. 5-20% kobiet między 25 a 44 r.ż. Symptomy są takie same jak depresji występującej w innym czasie i obejmują obniżenie nastroju, bezsenność, anhedonię i myśli samobójcze. Wyniki badań jasno wskazały, iż u ciężarnych z nawracającą depresją o nasileniu od umiarkowanego do ciężkiego, które przerwały leczenie w okresie ciąży, nastąpił nawrót depresji w ok 70% przypadków w porównaniu z kobietami, które kontynuowały leczenie podczas ciąży, kiedy powrót depresji zaobserwowano tylko w ok. 25 % przypadków.
Dość często spotykanym stanem w okresie po urodzeniu dziecka są poporodowe paniczne zaburzenie lękowe.
Nieleczone schorzenia psychiczne matki mogą negatywnie wpływać na relacje matka-dziecko. W jednym z badań wykazały, że dzieci matek z nieleczoną depresją częściej płaczą i trudniej je uspokoić. Uwzględniając korzyści oraz ryzyko wynikające z ekspozycji płodu na leki należy dokładnie rozważyć wdrożenie farmakoterapii.
Leki psychotropowe a karmienie piersią
Niepodważalnym faktem jest to, iż wszystkie leki psychotropowe przechodzą do mleka matki, w mniejszym lub większym stopniu, ze względu na ich lipofilowość. Nie oznacza to jednak, że muszą one stwarzać zagrożenie dla dziecka. Większość leków jest uważana za bezpieczne, jeśli względna dawka u niemowlęcia nie przekracza 10%. Stwierdzono, że wszystkie leki przeciwdepresyjne cechują się „nieznanymi skutkami”, które mogą być „niepokojące” podczas karmienia piersią.
Sumaryczna analiza stężeń leków przeciwdepresyjnych u kobiet w okresie laktacji sugeruje, że prawdopodobnie stosowanie tych leków podczas laktacji jest bezpieczne.
Istnieje wiele grup leków stosowanych w leczeniu depresji do nich zaliczamy:
Inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI)
Według wielu analiz potwierdza się bezpieczeństwo stosowania leków z grupy SSRI, gdyż przechodzenie tych substancji do mleka matki jest stosunkowo niewielkie lub niewykrywalne, jednak pojedyncze doniesienia wykazały działania niepożądane u niemowląt narażonych na te leki.
Do grupy tych środków leczniczych zaliczyć można fluoksetynę, sertralinę, citalopram, escitalopram, fluwoksaminę, paroksetynę. Jak pokazują badania największe stężenie w surowicy niemowląt wykazywały takie leki jak fluoksetyna oraz cialopram. Natomiast w przypadku sertraliny i paroksetyny w większości przypadków nie wykrywano stężenia. Konkludując, lekami z wyboru dla kobiet karmiących piersią powinny być SERTRALINA lub PAROKSETYNA. Alternatywą w przypadku zbyt wysokiego ryzyka stosowania leków psychotropowych może być w ostateczności zrezygnowanie z karmienia.
Trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne
Jak informuje i ocenia American Academy of Pediatrics, skutki stosowanie tej grupy leków są „nieznane, lecz potencjalnie niepokojące”. W większości przypadków nie wykazano działań niepożądanych związanych z stosowaniem nortryptyliny, imipraminy, desipraminy lub klomipraminy. Nie oznacza to jednak, że mogą być swobodnie stosowane.
Benzodiazepiny
Podobnie jak TLPD stosowanie ich może być wątpliwe, jednak ogólne obserwacje jasno wskazały, że mają one najniższy stosunek stężeń w mleku/osoczu niemowlęcia niż inne leki psychotropowe. Ponadto zbadano stężenie w mleku/osoczu benzodiazepinu o krótkim okresie półtrwania tzn. lorazepam, alprazolam i oksazepam i stwierdzono, że jest bardzo małe, a tym samym nie dostrzeżono żadnych działań niepożądanych.
Leki normotymiczne
W toku przeprowadzonych wielu analiz stwierdzono, że karbamazepina i kwas walproinowy są najbardziej odpowiednie do stosowania z grupy leków o działaniu normotymicznym. Jednak w niektórych opisach przypadków karbamazepina była jednak związana z hepatotoksycznością u niemowląt
Podsumowując, zalecenia dotyczące stosowania leków w okresie karmienia piersią sugerują, iż nieleczone zaburzenia psychiczne matki są szkodliwe zarówno dla płodu jak i dla dziecka poczętego. Dlatego specjaliści psychiatrzy szczegółowo rozpracowują każdy przypadek, kierując się przy tym tak zwaną klasyfikacją Hale’a, która określa bezpieczeństwo stosowania medykamentu dla dziecka. Warto pamiętać, że aby zminimalizować ekspozycję leku dla dziecka przepisuje się najniższą skuteczną dawkę, która pozwoli uniknąć powrotu objawów. Według przyjętych standardów lekarze najczęściej zapisują leki krótko działające. Decyzje o kontynuowaniu karmienia należy zawsze dokładnie przeanalizować i wyjaśnić pacjentce ryzyko wynikające z karmienia piersią matek stosujących leki psychotropowe.
Źródła:
- Becker M. A. et al., Leki psychotropowe a karmienie piersią, Psychiatria po Dyplomie, Tom 6, Numer 5, 2009.
