Ciąża w pigułce

Układ krążenia:

• zmiany wynikają między innymi ze wzrostu zapotrzebowania tkanek na tlen,
• wzrost objętości wyrzutowej serca,
• hemodylucja – fizjologiczna niedokrwistość – krwi jest więcej, ale jest bardzo rozcieńczona,
• przyspieszone bicie serca.

Układ moczowy:

• obecność glukozy i białka w moczu – śladowe ilości związane z niewydolnością resorpcji zwrotnej,
• ucisk macicy na pęcherz,
• wzrost przepływu przez nerki,
• wzrost filtracji kłębuszkowej.

Układ pokarmowy:

• ślinotok, nudności, wymioty,
• cholestaza ciążowa,
• zaparcia,
• zmiany topografii.

Układ oddechowy

• wzrost wentylacji pęcherzykowej,
• ciemnienie skóry,
• pojawienie się pieprzyków, piegów, blizn – zmiany hormonalne.

Stawy:

• ścięgna bardziej miękkie i elastyczne,
• właściwa postawa i wygodne buty – konieczność,

Opuchnięte dziąsła:

• zęby i dziąsła stają się dużo słabsze (zadbanie przed ciążą, by w trakcie unikać dentysty).

Rozstępy:

• mechaniczne rozciąganie włókien kolagenowych,
• zapobieganie to: masaże olejami, plastry silikonowe.

Piersi:

• powstanie siary, powiększenie piersi od II trymestru

DIETA MATKI

Odżywienie kobiet ciężarnych należy do najważniejszych czynników środowiskowych odpowiadających za prawidłowy przebieg ciąży, rozwój dziecka w okresie płodowym oraz stan jego zdrowia zarówno w okresie dzieciństwa, jak i w życiu dorosłym. Wpływa również na zdrowie matki oraz jej funkcjonowanie po porodzie, dlatego zrównoważona dieta powinna dostarczać odpowiednią ilość energii, a także zawierać niezbędne składniki odżywcze w odpowiednich ilościach i proporcjach. Powinno się unikać bądź eliminować całkowicie z diety niektóre produkty, m.in. surowe mięso, wątróbkę, produkty wysoko przetworzone, ciasta, słodycze, a także napoje takie jak kawa czy alkohol. Pamiętaj o podstawowych zasadach żywienia. Jedz pełnoziarniste produkty zbożowe. Pamiętaj o spożywaniu codziennie mleka i produktów mlecznych.  Wykorzystuj różne źródła białka (nasiona roślin strączkowych, ryby, mięso, jaja). Stosuj tłuszcze roślinne (olej rzepakowy, oliwę z oliwek, różne oleje). Jedz 500g warzyw i 300g owoców dziennie. Pij około 2-2,5 litra płynów dziennie, główne źródło płynów powinna stanowić woda (przynajmniej 1-1,5 litra dziennie), pozostałymi płynami mogą być zalecane w ciąży herbaty np. czerwona, wybrane naturalne herbaty owocowe lub ziołowe (dozwolone dla ciężarnych), jak również soki warzywne i owocowe bez dodatku cukru, wyciskane ze świeżych produktów. Ograniczaj spożywanie słodyczy. Wyeliminuj z diety produkty typu „fast food ”. Ograniczaj dodawanie soli do potraw oraz spożywanie produktów zawierających znaczne jej ilości. Picie kawy ogranicz do jednej filiżanki dziennie lub wyeliminuj całkowicie.  Zrezygnuj ze spożywania alkoholu. Pamiętaj o suplementacji kwasem foliowym i witaminą D. Jeśli jesteś osobą z nadwagą lub otyłością, postaraj się z pomocą lekarza i dietetyka zmniejszyć przynajmniej częściowo masę ciała, ucząc się przy tym wybierania zdrowych produktów żywnościowych.

• sól – uwaga na ilość jonów Na; nadmiar prowadzić może do niewydolności nerek, opuchlizn i nadciśnienia,
• cukier – nadmiar prowadzić może do cukrzycy ciężarnych, otyłości, zwiększonej zapadalności na zakażenia pochwy, problemy z uzębieniem,
• pragnienie – zaspokajać głównie wodą i sokami owocowo-warzywnymi; unikać dużej ilości kawy i napojów gazowanych; NIE DLA ALKOHOLU.

Suplementacja w ciąży

W okresie ciąży i laktacji zwiększa się zapotrzebowanie na mikroskładniki. Zrównoważona dieta pokrywa w dużej mierze niezbędne składniki, które powinny zaspokoić podstawowe niedobory wynikające ze stanu kobiety. Jednak bardzo często optymalna dieta jest niewystarczająca dla pokrycia zapotrzebowania kobiety ciężarnej i płodu. Dlatego Polskie Towarzystwo Ginekologiczne przedstawiło ujednolicone zalecenia suplementacyjne w zakresie witamin i mikroelementów u kobiet planujących ciążę, ciężarnych i karmiących. Według tych zapisów niezbędna jest suplementacja kwasem foliowym, jodem i witaminą D3.

KWAS FOLIOWY (leki: Actifolik, Folik, Folacid)

• wpływa na rozwój układu nerwowego płodu,
• wskazane jest przyjmowanie przy planowaniu ciąży minimum 6 tygodni przed ciążą i do końca II trymestru; zalecana dzienna dawka to 0,4 mg (nie przekraczać 1 mg),
• w przypadku kobiet stosujących wcześnie antykoncepcję hormonalną, leki przeciwpadaczkowe, palące papieros, otyłe należy zwiększyć dawkę kwasu foliowego preparatami na receptę,
• należy unikać suplementów diety i dietetycznych środków przeznaczenia medycznego.

JOD

• mały i umiarkowany niedobór jodu prowadzi do zaburzeń rozwoju psychomotorycznego, ciężki niedobór prowadzi do rozwoju kretynizmu; niedoczynność na tle niedoboru jodu podnosi ryzyko poronień i porodu przedwczesnego,
• Polska jest krajem o średnim ryzyku wystąpienia niedoboru jodu w diecie ze względu na jodowanie soli kuchennej; podczas ciąży wzrasta zapotrzebowanie na jod głównie w pierwszym trymestrze ciąży,
• WHO rekomenduje przyjmowanie jodu 200-500 ug na dobę u kobiet ciężarnych i karmiących,
• nadmiar jodu w diecie ciężarnej lub karmiącej (powyżej 500 ug/dziennie) może powodować niedoczynność tarczycy i wola u płodu lub noworodka,
• aby pokryć zapotrzebowanie należy przyjmować sól kuchenną jodowaną lub wodę jodowaną.

WITAMINA D₃ (lek bez recepty: Vigantoletten, Vigalex, Vigantol)

• wpływa na właściwe funkcjonowanie gospodarki wapniowo-fosforanowej,
• 80-100% dobowego zapotrzebowania pochodzi z biosyntezy w skórze, w niewielkim stopniu z pokarmem. W Polsce jest to możliwe w okresie od marca do września przy minimum 30 minutowej ekspozycji na światło słoneczne bez korzystania z filtrów UV; niedobór jest często spotykany z powodu zbyt małej ekspozycji skóry na światło słoneczne,
• niedobór prowadzi do zaburzenia gospodarki mineralnej, prowadząc do osteopenii,
• na utratę wapnia z kości szczególnie narażone są kobiety w ciąży i karmiące,
• działa immunomodulująco – potwierdzono, że suplementacja D₃ obniża ryzyko występowania waginozy bakteryjnej, korelującej z niektórymi powikłaniami ciąży,
• dzienna dawka zaleca kobietom planującym ciążę, ciężarnym i będącym w okresie laktacji to 2000 IU (50ug); najwyższa bezpieczna dawka dobowa to 10 000 IU.

ŻELAZO (lek bez recepty: Ascofer; na receptę: Tardyferon, Hemofer; Tardyferon fol = Fe + kwas foliowy)

• suplementacja jest zalecana dla kobiet, które planują ciążę i u których można przewidywać wystąpienie niedoboru żelaza oraz u osób będących na diecie wegetariańskiej i o obfitych miesiączkach,
• zalecana doustna dawka to dla kobiety przed ciążą 18 mg, dla kobiet w ciąży 26-27 mg,
• przyjmowanie preparatów żelaza powinno być konsultowane z lekarzem!

MAGNEZ

• niedobór powoduje zaburzenia przewodnictwa nerwowo-mięśniowego, zwiększa kurczliwość włókien mięśni oraz ryzyko wystąpienia nadciśnienia; prawidłowe stężenie magnezu ma też wpływ na wchłanianie wapnia,
• zalecana suplementacja od 200 do 1000 mg magnezu na dobę w zależności od wskazań, w stanach niedoboru lub jego objawach klinicznych zaleca się jego suplementację ok. 6mg/kg m.c

WAPŃ

• dziennie zapotrzebowanie na wapń wzrasta w II i III trymestrze ciąży praz podczas laktacji,
• ryzyko niedoboru wapnia w organizmie jest większe u osób nieprzebywających na słońcu, u wieloródek, kobiet karmiących piersią,
• według WHO kobietom w ciąży zaleca się podaż 1500 – 2000 mg wapnia na dobę,
• dla kobiet ciężarnych i karmiących zapotrzebowanie to ok. 1200 mg/dziennie, co często nie jest wyrównywane dietą i wymaga suplementacji doustnych preparatów,
• wapń stosowany jest również niezbędny w profilaktyce stanów przedrzucawkowych poprzez wpływ na normalizację ciśnienia tętniczego.

KWASY OMEGA-3

• DHA – kwas dokozaheksaenowy, należy do grupy kwasów omega-3, jest jednym z najważniejszych składników diety kobiety ciężarnej i w czasie laktacji,

• rola DHA podczas ciąży i laktacji jest bardzo ważna, gdyż wpływa na: poprawę rozwoju OUN u płodu, zapewnia prawidłowy rozwój siatkówki oka, zmniejsza ryzyko przedwczesnego porodu, depresji poporodowej, zmniejsza ryzyko cukrzycy ciążowej i nadciśnienia w wieku dorosłym, alergii, odpowiada za prawidłowy rozwój psychomotoryczny,
• duże zapotrzebowanie na DHA jest w III trymestrze ciąży, co wiąże się z szybkim wzrostem masy tkanki nerwowej w OUN,
• rekomendowana suplementacja min. od 20 tygodnia ciąży ze względu na intensywny rozwój układu nerwowego,
• dobowe zapotrzebowanie podczas ciąży i karmiących to od 600 mg DHA; w przypadku znacznego niedoboru lub wysokiego ryzyka wystąpienia przedwczesnego porodu zaleca się przyjmowanie 1000 mg DHA dziennie przez całą ciążę.

WITAMINA E

• jest antyoksydantem zapobiegającym utlenieniu witaminy A, lipidów, wielonienasyconych kwasów tłuszczowych, w ten sposób chroni błony komórkowe przed uszkodzeniem,
• niedobory witaminy E występują u wcześniaków,
• dziennie zapotrzebowanie na witaminę E podczas ciąży wynosi ok. 15-19 mg/dziennie.

WITAMINA A

• ostrożnie w ciąży; niedobory występują bardzo rzadko!  –  łatwo można przedawkować
• lepiej stosować beta-karoten, gdyż jest bezpieczniejszy dla kobiet w ciąży.

Ciąża i leki

Powikłania polekowe  kobiet w ciąży:

• przedwczesna akcja porodowa,
• opóźniona akcja porodowa,
• wpływ na płód.

Wszystkie leki powinny być skonsultowane z lekarzem prowadzącym ciąże!!!

Stosowanie leków w ciąży:

• paracetamol należy do kategorii A, czyli bez udowodnionego zwiększenia częstości występowania wad rozwojowych u płodu.,
• NLPZ nie stosuje się w III trymestrze ciąży, ponieważ może prowadzić do zamknięcia przewodu tętniczego Botalla, prowadzącego do nadciśnienienia płucnego

Gdy pojawia się dziecko

Czemu dziecko płacze?

Kolka

• reguła „trójek” – niemowlęta cierpiące na kolkę płaczą ponad 3h dziennie, przez więcej niż 3 dni w tygodniu, przez co najmniej 3 tygodnie,
• prawdopodobne przyczyny kolek to nietolerancja laktozy, alergie pokarmowe, zaburzenia mikroflory jelit, nieprawidłowa technika karmienia, niedojrzały układ nerwowy, czynniki psychospołeczne (nerwowa opieka nad dzieckiem, lęk, nadmierna kontrola).

Objawy:

• napadowy płacz, niedający się uspokoić,
• dziecko niespokojne,
• napięty brzuch,
• podkurczanie nóżek.

Farmakologiczne metody leczenia kolek:

• probiotyk – np. krople BioGaja,
• laktoza – jeżeli przyczyną jest nietolerancja laktozy np. krople Delicol,
• Simetikon – jeśli występuje nadmierne gromadzenie się gazów np. Simetikon,
• napary z kopru włoskiego – np. Herbapol.

Biegunka

• u dzieci najczęściej z powodu zakażenia wirusowego,
• rozpoznanie, gdy dziecko wydala 3 i więcej stolców biegunkowych/dziennie,
• biegunka przewlekła – utrzymuje się ponad 14 dni – może być objawem innej choroby,
• ostra biegunka – obserwować dziecko! może się odwodnić w przeciągu kilku godzin.

Leki:

• smektyn dwuoktanościenny (diosmektyk),
• nawadnianie, elektrolity w przeliczeniu na masę ciała dziecka – Orsalit, Acidolit,
• probiotyki – Dicoflor, Biogaia.

Gorączka, przeziębienie

• temperatura od 35 do 38°C– prawidłowa temperatura u noworodków, często się zmienia,
• termometry – czołowe, douszne, bezdotykowe,
• kąpiel kilka stopni poniżej temperatury ciała dziecka, jeżeli dziecko ma powyżej 38°C gorączkę ( ok 35-37°C woda).

W przypadku, gdy temperatura przekracza 38°C po konsultacji z lekarzem możemy podawać:

• paracetamol (czopki, zawiesiny),
• ibuprofen – od 6 msc. życia (czasem od 3 miesiąca) przeciwgorączkowo 5-10 mg/kg masy ciała; maksymalna dawka dobowa wynosi: 40 mg/ kg masy ciała; ibuprofen posiada szybsze i silniejsze działanie niż paracetamol,
• połączenie ibuprofenu i paracetamolu jest bardzo skuteczne; najsilniejszy efekt leczniczy uzyskujemy podając naprzemienne obie substancje co 4h.

Odparzenia

• w leczeniu pomocne stają się preparaty jak zawierające alantoinę, lanolinę, pantenol: Sudocrem, Linomag maść, Bephanten, Alantan Plus, Alantan dermoline,
• należy delikatnie oczyszczać i osuszać skórę.

Ciąża to piękny okres w życiu kobiety, który wiąże się z braniem odpowiedzialności nie tylko za siebie ale i za drugą osobę, dlatego odpowiednia wiedza na temat stylu życia w tym stanie jest niezbędna, aby ciąża rozwijała się prawidłowo. Skonsultuj się z lekarzem, jeśli masz jakieś wątpliwości lub chciałbyś dowiedzieć się więcej na temat innych zagadnień.

Piśmiennictwo:

1. https://imid.med.pl/images/poradnik-zywienia-dla-kobiet-w-ciazy.pdf
2. A. Wendołowicz, E. Stefańska, L. Ostrowska, Żywienie kobiet w okresie ciąży.