KOENZYM Q10 określany również jako ubichinon jest pochodną chinonu, podobnie jak witamina K. Budową zbliżony jest do witaminy A i E. Występuje naturalnie w każdej błonie komórkowej. W zbilansowanej diecie dostarczamy go egzogennie ale jest też syntetyzowany endogennie. Ma on właściwości oksydoredukcyjne i właściwości „wyłapywacza” wolnych rodników tlenowych. Jest niezbędnym elementem łańcucha oddechowego, biorącym czynny udział w przenoszeniu elektronów i protonów. Koenzym Q10 nie rozpuszcza się w wodzie, natomiast doskonale w tłuszczach. Dlatego powinno się go podawać zaraz po posiłku a nie na czczo, gdyż lepiej się wchłania. W suplementach diety występuje w postaci kapsułek jako mieszanina substancji czynnej ubichinonu oraz lecytyny sojowej.
Już kilkadziesiąt lat temu zauważono, że w niektórych procesach fizjologicznych (np. w procesie starzenia się), a zwłaszcza w rozwoju patologicznych zmian takich jak kardiomiopatie, polimiopatie, nadciśnienie tętnicze, jak również w zatruciach po długotrwałym podawaniu niektórych leków np. przeciwnowotworowych lub hipocholesterolemicznych, a także w niedożywieniu (głodzenie, alkohol) dochodzi do zmniejszenia zawartości koenzymu Q10 we krwi i w tkankach. Następstwem niedoborów koenzymu Q10 jest defekt bioenergetyczny, a następnie zaburzenia funkcji narządów i układów, dotyczy to zwłaszcza układu krążenia krwi, przemiany materii, procesów reparacji i regeneracji, układu immunologicznego i innych. W świetle ostatnich badań zaobserwowano zmniejszony poziom koenzymu Q10 w mięśniu sercowym w kardiomiopatiach i w chorobie wieńcowej lub dziąsłach i paradontopatiach i innych.
Naturalne źródła koenzymu Q10
Największe ilości tego związku znajdują się w wołowinie i wieprzowinie, a najcenniejsze źródło CoQ10 stanowią wątróbka i serce. CoQ10 można też znaleźć w mięsie z kurczaka i tłustych rybach, takich jak tuńczyk, śledź czy pstrąg. Dobrym źródłem tej substancji są również niektóre oleje, zwłaszcza rzepakowy, sojowy, kukurydziany i oliwa. Bób, fasola, soczewica, groszek, ciecierzyca, soczewica i soja to kolejne naturalne źródła cennego Q10.
Zastosowanie lecznicze
Biorąc pod uwagę szeroką rolę koenzymu Q10 w ustroju wykonano wiele badań nad możliwością wykorzystania tego związku w różnych stanach chorobowych. Wydaję się, że najważniejszym wskazaniem do stosowania są choroby układu krążenia oraz parodontopatie. Korzystnych efektów można oczekiwać także w niektórych chorobach przemiany materii, jak cukrzyca czy otyłość.
Wskazania do suplementacji koenzymu Q10 (potencjalne):
- W celu poprawy funkcji śródbłonka u pacjentów z niedokrwienną dysfunkcją skurczową lewej komory z niewydolnością serca oraz w krążeniu obwodowym pacjentów z cukrzycą typu 2 z hiperlipidemią
Suplementacja CoQ10, oprócz standardowej terapii u pacjentów z umiarkowaną do ciężkiej niewydolnością serca, wiąże się z redukcją objawów i zmniejszeniem poważnych niepożądanych zdarzeń sercowo-naczyniowych. Może również poprawiać wydolność funkcjonalną, funkcję śródbłonka i kurczliwość lewej komory u pacjentów z zastoinową niewydolnością serca. Istnieją również dowody na to, że w połączeniu z selenem suplementacja CoQ10 u zdrowych starszych pacjentów i starszych pacjentów z cukrzycą, nadciśnieniem i chorobą niedokrwienną serca może zmniejszyć ryzyko śmiertelności z przyczyn sercowo-naczyniowych.
- Aby zmniejszyć ból, zmęczenie i poranne zmęczenie u pacjentów z fibromialgią czyli przewlekłym, uogólnionym bólem mięśni i stawów.
CoQ10 wykazał potencjał zmniejszania bólu, zmęczenia i porannego zmęczenia w porównaniu z placebo u pacjentów z fibromialgią.
- Zmniejszenie łagodnych do umiarkowanych bólów mięśniowych związanych ze stosowaniem statyn.
Warto zauważyć, że statyny blokują produkcję związku pośredniego w szlaku mewalonianu, szlaku biochemicznym prowadzącym do produkcji CoQ10. Dlatego wielu lekarzy stawia hipotezę, że statyny mogą zmniejszać ilość CoQ10 w organizmie. Ponieważ ból i skurcze mięśni są częstym działaniem niepożądanym statyn, uważają, że winowajcą jest to zubożenie. Suplementacja 50 mg dwa razy na dobę wykazała zdolność do zmniejszania łagodnych do umiarkowanych bólów mięśni związanych ze statynami, co skutkuje zwiększoną zdolnością do wykonywania codziennych czynności.
- Aby zmniejszyć częstotliwość migreny u dorosłych cierpiących na migrenę
CoQ10 okazał się również obiecujący w profilaktyce migreny. Wydaje się, że suplementacja zmniejsza częstość bólów głowy. Jedno badanie wykazało, że stosowanie tylko 100 mg dziennie zmniejsza nasilenie bólów głowy i liczbę bólów głowy miesięcznie u osób cierpiących na migrenę.
- Łagodzenie objawów depresji u pacjentów z chorobą afektywną dwubiegunową wraz z konwencjonalną terapią farmakologiczną
Wydaje się, że suplementowy wraz ze standardową terapią psychiatryczną koenzym Q10 łagodzi objawy depresji u pacjentów z chorobą afektywną dwubiegunową
- Aby poprawić poziom glukozy we krwi na czczo, poziom insuliny i całkowity poziom testosteronu u pacjentów z zespołem policystycznych jajników
- Poprawa subiektywnego zmęczenia i sprawności fizycznej podczas rutynowych ćwiczeń rowerowych u zdrowych pacjentów
Działania niepożądane
Suplementy koenzymu Q10 są ogólnie dobrze tolerowane, przy czym występują jedynie niewielkie i rzadkie działania niepożądane, które mogą obejmować rozstrój żołądka, nudności, wymioty i biegunkę. Dawki 100 mg dziennie lub większe były związane z łagodną bezsennością u niektórych osób. Inne rzadkie działania niepożądane obejmowały zawroty głowy, światłowstręt, drażliwość, ból głowy, zgagę i zmęczenie. Suplementy diety, takie jak koenzym Q10, nie są ściśle regulowane przez FDA, a producenci nie są zobowiązani do udowodnienia ich bezpieczeństwa i czystości zarówno przed, jak i po wprowadzeniu na rynek.
Przeciwwskazania
Badania dotyczące stosowania CoQ10 u pacjentów z chorobami nerek i wątroby są ograniczone, dlatego należy go unikać u tych pacjentów. Pacjenci stosujący leki chemioterapeutyczne również powinni unikać stosowania CoQ10, ponieważ istnieje niewiele danych na temat interakcji CoQ10 z tymi lekami. Ponieważ wykazano, że CoQ10 obniża poziom glukozy we krwi na czczo u niektórych pacjentów, należy go stosować ostrożnie u osób z cukrzycą i / lub u pacjentów ze skłonnością do epizodów hipoglikemii. Należy unikać stosowania CoQ10 u matek karmiących, dzieci i niemowląt, ponieważ brakuje badań w tych populacjach.
Podsumowanie
CoQ10 nie jest zatwierdzony przez FDA do leczenia jakichkolwiek schorzeń, chociaż jest powszechnie dostępny bez recepty jako suplement diety i jest zalecany zarówno przez lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej, jak i specjalistów. Choroby takie jak choroby neurodegeneracyjne, fibromialgia, cukrzyca, rak, choroby mitochondrialne, choroby mięśni i niewydolność serca są związane z obniżonymi poziomami koenzymu Q10 we krwi.
Piśmiennictwo:
- B. Sood, M. Keenaghan, Coenzyme Q10,
- A. Danysz, Koenzym Q10 i jego rola w lecznictwie,
- A. Czernic, M. Bartosz, J. Błaszczyk, A. Andysz, J.Błaszczyk‑Suszyńska, suplementacji koenzymem Q10 na enzymatyczną obronę antyoksydacyjną krwinek czerwonych ludzi zdrowych.
