Migrena

Ze względu na trudności w zdiagnozowaniu tej jednostki pacjenci często muszą przejść wiele konsultacji z lekarzem w celu dokładnej diagnostyki.

Migrena definiowana jest jako przewlekłe i nawracające schorzenie o napadowych, najczęściej jednostronnych bólach głowy. Chorzy opisują ból migrenowy jako silny pulsujący, występujący po jednej stronie, z towarzyszącymi nudnościami, wymiotami, światłowstrętem i nadwrażliwością na dźwięki. Ból ten może się nasilać podczas aktywności fizycznej, głodu, stresu. Przyczynami są zaburzenia naczynioruchowe. W okresie zwiastunów (aury) występuje skurcz naczyń , a następnie rozszerzenie , zwłaszcza naczyń zewnątrzmózgowych i wystąpienia silnego, tętniącego bólu.

Wyróżniamy dwie postacie kliniczne migreny: z aurą lub bez aury. 

Migrena bez aury występuje znacznie częściej i charakteryzuje się bólem głowy narastającym powoli, utrzymującym się od 18 do 72 godzin, towarzyszą mu nudności wymioty. Wykonywanie codziennych obowiązków przynosi silny ból. 

Rzadziej występującym podtypem bólu migrenowego jest migrena z aurą. Wyróżnia ją to że przed wystąpieniem bólów głowy pojawiają się przejściowe, trwające zazwyczaj 5-20 minut nietypowe objawy takie jak: zaburzenia czynności wzroku – zjawiska świetlne w postaci migotania i błysków- zaburzenie ostrości widzenia, upośledzenie czucia. Zdarzają się również problemy z mową.  

Czynnikami wyzwalającymi migrenowy ból głowy to stres psychiczny, alkohol, produkty spożywcze zawierające tyraminę (czekolada), zmiany hormonalne u kobiet podczas cyklu miesiączkowego, niektóre doustne środki antykoncepcyjne, ciąża i menopauza, zmiana pogody, zaburzenia snu, głód lub pominięcie posiłku. Za wystąpienie napadu migreny mogą również odpowiadać taki czynniki jak: bóle karku, jasne światło, alkohol, dym, nadmierny wysiłek. 

Farmakoterapia migreny

Celem farmakoterapii jest opanowanie nudności i wymiotów, a także bólu i stanu zapalnego. Idealny środek leczniczy powinien również wpłynąć na zaburzenia naczyniowe. 

W leczeniu napadów migreny stosowane są różne grupy leków:

• Według aktualnych zaleceń łagodne lub umiarkowane migrenowe bóle głowy zwalczane są za pomocą niesteroidowych leków przeciwzapalnych: kwasu acetylosalicylowego, ibuprofenu, diklofenaku, naproksenu, kwas tolfenamowego. W przypadku pojawienia się nudności należy zastosować leki przeciwwymiotne: metoklopramid ,domperidon lub prochlorperazyne  w skojarzeniu z NLPZ. Leki z grupy NLPZ powinny być podawane w miarę możliwości jak najszybciej oraz w dawce maksymalnej jednorazowej. Warto podkreślić  pacjentowi, który zmaga się  z tym schorzeniem, aby nie stosował w nadmiernej ilości leków przeciwbólowych, gdyż może to doprowadzić do zwiększenia częstości bólów głowy. 

• W farmakoterapii średnio ciężkich, ciężkich i długotrwałych napadów migreny stosuje się TRIPTANY. Są agonistami receptorów serotoninowych (5-HT) i tym samym powodują skurcz rozszerzonych w wyniku napadu migreny naczyń krwionośnych oraz dochodzi do zahamowania uwalniania neuropeptydów z aktywowanych zakończeń nerwu trójdzielnego oraz blokowanie transmisji drogi bólowej. W Polsce w leczeniu doraźnym migreny dostępne są takie preparaty jak: SUMATRYPTAN, RYZATRYPTAN, ZOLMITRYPTAN, ELETRYPTAN. Największą skuteczność w wielu badaniach wykazuje ELETRYPTAN. Największy efekt farmakologiczny po zastosowaniu tryptanów jest wówczas, gdy podamy je wcześniej, kiedy ból jest jeszcze łagodny.  Do częstych działań niepożądanych zaliczamy: uderzenia gorąca, uczucie ciężaru i ucisku w obrębie różnych okolic ciała (szczególnie w klatce piersiowej i szyi).

• Alkaloidy sporyszu – ERGOTAMINA stanowią alternatywę dla triptanów stosowane są w przypadku ciężkich napadów migreny. Należą do nieselektywnych agonistów receptora serotoninowego wykazując bardzo silne działanie przeciwmigrenowe poprzez obkurczenie naczyń wewnątrzczaszkowych. Leki z tej grupy straciły już na znaczeniu ze względu na występowanie niebezpiecznych działań niepożądanych po ich zastosowaniu. Długotrwałe i nadmierne stosowanie ergotaminy może powodować niedokrwienie obwodowe kończyn, zwężenie tętnic wieńcowych, zawał serca i niedokrwienie mózgu.  Nadużywanie pochodnych sporyszu może doprowadzić do wystąpienia przewlekłych bólów głowy oraz wystąpienia objawów abstynencji po ich odstawieniu. Należy podkreślić, że dawka ergotaminy powinna być przyjęta jak najszybciej, przy pierwszych oznakach ataku. W polskich aptekach dostępne są preparaty pod nazwą:  Bellergo, Ergotaminum Filofarm.

Profilaktyka migreny

Fundamentalnym punktem docelowym profilaktyki jest zmniejszenie częstości i nasilenia napadów migreny, co pozwoli na ograniczenie notorycznego stosowania środków przeciwbólowych. Leczenie prewencyjne należy wdrażać jeżeli pacjent ma dwa do trzech napadów w miesiącu lub incydenty te powodują duży dyskomfort w życiu codzienny. 

Do leków rekomendowanych w profilaktyce migreny zaliczamy:

• β-blokery: propranolol, metoprolol, atenolol,
• antagoniści wapnia- flunaryzyna,
• trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne- amitryptylina, w przypadku migreny z napięciowymi bólami głowy lub u pacjentów z depresją,
• leki przeciwpadaczkowe- kwas walproinowy, topiramat,
• sartany- kandesartan.

Innymi metodami profilaktycznymi jest stosowanie:

• magnezu w postaci cytrynianu,
• ryboflawiny,
• liść i ziele złocienia maruny,
• akupunktury.

oraz unikanie nadmiernego spożycia pokarmów i płynów wieczorem, odpowiednia długość snu, a także ograniczenie spożycia alkoholu. 

Tak powszechne schorzenie jakim jest migrena stanowi duży problem dla lekarzy jak i samych pacjentów. Farmakoterapia jest dość skomplikowana, gdyż cechuje się dużą zmiennością międzyosobniczą i często także nie przynosi pożądanych efektów. Chorzy często przez długie lata nadużywają środków przeciwbólowych co tylko pogarsza ich stan. Dlatego niezwykle ważne są konsultacje ze specjalistą, który dokładnie i indywidualnie przeanalizuję dany przypadek i wdroży odpowiednią farmakoterapie.  

Piśmiennictwo:

1. E. Mutschler, G. Geisslinger, H. K. Kroemer, P. Ruth, Mutschler Farmakologia i toksykologia.
2. A. Szczeklik, P. Gajewsk, Interna Szczeklika .
3. Farmakodynamika,  podręcznik dla Studentów Farmacji
4. P.K. Tuszyński, Ból z perspektywy farmaceuty
5. Mattias Linde ,Migrena: współczesne kierunki leczenia