Doustne leki antykoncepcyjne stosuje się na całym świecie, ze względu na dużą dostępność oraz łatwość aplikacji. W wyniku tego prawie 63% kobiet regularnie sięga po te preparaty. Antykoncepcja hormonalna opiera swoje działanie na blokowaniu wydzielania hormonów odpowiedzialnych za owulacje, blokując uwalnianie komórek jajowych z jajników w organizmie kobiety. Tradycyjne metody wymagają od kobiety systematycznego zażywania tabletek. Obecnie na rynku farmaceutycznym dostępnych jest wiele rodzajów środków antykoncepcyjnych różniących się od siebie dawką estrogenów oraz rodzajem pochodnych progesteronu. Oprócz tradycyjnych tabletek istnieje szereg zróżnicowanych form antykoncepcji.
Antykoncepcja hormonalna – podział
- jednofazowe: w opakowaniu jest jeden rodzaj tabletek, każda ma taką samą ilość pochodnej estrogenowej i progestagenu w każdej tabletce
- dwufazowe: w opakowaniu są dwa rodzaje tabletek różniących się od siebie dawkami hormonów
- trójfazowe: w opakowaniu znajdują się trzy rodzaje tabletek różniących się stężeniem hormonów
Antykoncepcja hormonalna jednoskładnikowa
Progestagen w organizmie kobiety hamuje owulację, czyli uwalnianie komórki jajowej z jajnika, a także zagęszcza śluz szyjki macicy, utrudniając plemnikom “wędrówkę” w kierunku jajowodu. Pochodne progesteronu dostępne są w formie tabletek, a także w formie zastrzyków i implantów, które aplikuje się w dłuższych odstępach czasowych.
#Tabletki przyjmuje się codziennie o ściśle określonej godzinie.
#Zastrzyki podaje się co 12 tygodni.
#Implanty podskórne uwalniające syntetyczne hormony żeńskie podobne do progesteronu, skutecznie zabezpieczają przed niechcianą ciążą nawet przez 3 lata.
Zaletą antykoncepcji hormonalnej jednoskładnikowej jest fakt, że można jej używać w okresie karmienia piersią. Jest stosowana także u kobiet, które nie mogą przyjmować estrogenów oraz jako antykoncepcja awaryjna.
Antykoncepcja hormonalna dwuskładnikowa (klasyczne tabletki antykoncepcyjne)
Pochodne estrogenu i progesteronu, w mechanizmie tzw. sprzężenia zwrotnego, znacznie obniżają wydzielanie hormonów stymulujących dojrzewanie pęcherzyków owulacyjnych w jajnikach oraz przygotowujących błonę śluzową macicy do implantacji zarodka. Mechanizm działania jest więc podobny jak w przypadku preparatów jednoskładnikowych, jednak dodatek pochodnej estrogenu zapewnia lepszą kontrolę krwawień z macicy. Preparaty dwuskładnikowe wywierają także pożądany efekt estrogenny na organizm kobiety. Dostępne są w formie tabletek, plastrów i krążków dopochwowych.
#Tabletki najczęściej przyjmuje się w schemacie: 21 dni brania tabletek + 7 dni przerwy.
#Plastry nakleja się 1., 8. i 15. dnia cyklu, od 22 do 28 dnia plastra się nie nakleja. W ich składzie znajdziemy te same hormony co w tabletkach doustnych, ale w formie systemów transdermalnych (przenikających przez skórę).
#Krążek dopochwowy umieszcza się w pochwie na 21 dni, przez kolejne 7 dni robi się przerwę. Dopuszczalne jest usunięcie krążka na czas stosunku i ponowne założenie po jego zakończeniu.
Czy wkładki wewnątrzmaciczne to także antykoncepcja hormonalna?
Pisząc o antykoncepcji hormonalnej,warto wspomnieć o wkładkach wewnątrzmacicznych. Wyróżniamy wśród nich systemy wewnątrzmaciczne zawierające miedź lub systemy zawierające hormon o działaniu podobnym do progesteronu – lewonorgestrel.
Systemy wewnątrzmaciczne z zawartością lewonorgestrelu należą do najskuteczniejszych metod antykoncepcyjnych. Mają wbudowany zbiornik uwalniający hormon, w ilości wystarczającej na kilka lat. Dawka jest na tyle mała, iż nie hamuje owulacji. Hormon powoduje wystąpienie zmian w błonie śluzowej macicy, uniemożliwiających implantację zarodka.
Wkładki z miedzią są aplikowane do macicy i ich działanie antykoncepcyjne, w zależności od rodzaju, trwa 3,5 lub więcej lat. Nie wydzielają hormonów. W czasie stosowania wkładek z miedzią czynność jajników jest w pełni zachowana i występują naturalne krwawienia miesiączkowe.
Jak dobrać najlepszą metodę dla siebie?
Aby dobrać odpowiednią metodę antykoncepcji, warto udać się na wizytę do ginekologa. Lekarz po zebraniu wywiadu, zbadaniu pacjentki i poznaniu jej preferencji, jest w stanie zaproponować odpowiedni preparat. Wszystkie hormonalne preparaty antykoncepcyjne wydawane są na receptę.
Po pierwsze warto wiedzieć, że hormonalne preparaty antykoncepcyjne mogą być pomocne w leczeniu trądziku, dolegliwości bólowych związanych z miesiączką, nieprawidłowych krwawień macicznych, zespołu napięcia przedmiesiączkowego, zespołu wielotorbielowatych jajników czy endometriozy. Podczas rozmowy z lekarzem warto szczerze powiedzieć o swoich problemach zdrowotnych. Być może preparat okaże się nie tylko zabezpieczeniem przed niechcianą ciążą, ale także lekiem na uciążliwe dolegliwości.
Po drugie trzeba brać pod uwagę fakt, że tabletki antykoncepcyjne, tak jak inne środki farmakologiczne, mają szereg przeciwwskazań do stosowania. Antykoncepcja hormonalna jest bezwzględnie przeciwwskazana w ciąży, u kobiet z rakiem piersi, u kobiet z otosklerozą (preparaty zawierające estrogeny), przebytą lub czynną zakrzepicą, cukrzycą ze zmianami naczyniowymi, nieustabilizowanym lub leczonym, ale wysokim nadciśnieniem, powyżej 35 roku życia u kobiet palących powyżej 15 papierosów na dobę, u kobiet z trombofilią i długotrwale unieruchomionych oraz w innych, rzadkich sytuacjach.
ZALETY tabletek antykoncepcyjnych
- Podstawową zaletą pigułek antykoncepcyjnych jest ich skuteczność. Stosowanie tej metody daje prawie 100% ochronę przed niechcianą ciążą,
- Odwracalny efekt antykoncepcyjny,
- Regulacje cyklów miesiączkowych,
- Leczenie obfitych miesiączek,
- Zmniejszenie dolegliwości bólowych,
- Możliwość kontroli czasu wystąpienia krwawienia,
- Dzięki regularnemu stosowaniu wpływa pozytywnie na polepszenie się cery,
- Leczenie zespołu napięcia przedmiesiączkowego
- Zmniejsza częstość występowania zapalenia przydatków
- Zapobieganie powstawania osteoporozy
Powikłania antykoncepcji hormonalnej:
- Wahania nastroju
- Ból głowy
- Zawroty głowy
- Nudności
- Ból i obrzmienie piersi
- Choroba zakrzepowo-zatorowa
- Zawał serca
- Udar mózgu
- Nadciśnienie tętnicze
- Zwiększenie ryzyka zachorowania na raka piersi, raka szyjki macicy,
- Powikłania metaboliczne – cukrzyca, choroby wątroby, przyrost masy ciała.
Piśmiennictwo:
-
- Polskie Towarzystwo Ginekologiczne. Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego dotyczące wskazań i bezpieczeństwa stosowania antykoncepcji hormonalnej oraz wewnątrzmacicznej. [online]
- Medycyna Praktyczna [INDEKS]: NuvaRing [online]
- Medycyna Praktyczna [INDEKS]: ellaOne [online]
- Medycyna Praktyczna [INDEKS]: Escapelle [online]
- Medycyna Praktyczna [INDEKS]: Evra [online]
- Bręborowicz G: Położnictwo i Ginekologia. Wydawnictwo Lekarskie PZWL; 2015
- Blumczyńska J.: ANTY-klauzula sumienia, praca specjalizacyjna z farmacji aptecznej. Poznań 2010 [online]
Chcesz uzyskać więcej informacji od lekarza na temat antykoncepcji hormonalnej? Umów się na konsultację lekarską online, nie wychodząc z domu.
