To, że mieszkamy w Polsce, wcale nie oznacza, że nie zarazimy się chorobą pochodzącą z dalekich krajów. Ludzie stale podróżują, więc od czasu do czasu słychać o większym skupisku choroby, która pochodzi z krajów oddalonych od nas o setki kilometrów. Jedną z nich jest Gorączka Zachodniego Nilu (Wirus Zachodniego Nilu).
Wirus Zachodniego Nilu (WNV) jest wirusem RNA, z rodzaju Flavivirus. Budowa tego wirusa jest podobna do występującego w Polsce wirusa kleszczowego zapalenia mózgu. Gorączka Zachodniego Nilu w Europie po pierwszy pojawiła się w 1996 roku, a na świecie pierwsze ognisko miało miejsce w Ugandzie.
Wirus Zachodniego Nilu – jak się przenosi?
Pierwszym nosicielem wirusa są ptaki – wędrowne i tropikalne. Ptaki wędrowne przenoszą wirusa do innych krajów. Ssaki są żywicielem z przypadku, jednak niektóre gatunki ssaków są bardziej podatne na zarażenie niż inne, na przykład konie. U ssaków wirus “lgnie” do układu nerwowego, dlatego po krótkim namnażaniu w komórkach, przenika do ośrodkowego układu nerwowego. Tam następuje efekt cytopatyczny (zmiany morfologiczne i inne anomalie, które są wynikiem namnażania wirusa).
Przenosicielami są głównie komary, ale również inne owady odżywiające się krwią, np. meszki. Na człowieka wirus przenoszony jest głównie przez komary, z rodziny Culex (powszechnie występujące). Komary Culex pipieus, które są bardzo powszechne w Europie, żywią się krwią zarówno ssaków, jak i ptaków, dlatego są najniebezpieczniejszym przenośnikiem wirusa. Dodatkowo komar ten może “przetrzymać” wirusa przez zimę.
Czy Gorączka Zachodniego Nilu przenosi się z człowieka na człowieka?
Zjawisko to jest bardzo rzadkie, jednak jak najbardziej możliwe. Znane są na świecie przypadki zarażenia podczas przeszczepu narządów, transfuzji krwi, z matki na dziecko podczas karmienia piersią, a także pracowników laboratoryjnych, którzy badali materiał o chorej osoby.
Wirus Zachodniego Nilu – objawy
Większość zakażeń u człowieka przebiega w sposób bezobjawowy. Wynika to z faktu, że organizm wykrywa intruza i wytwarza przeciwciała, które go szybko niszczą. Objawy pojawiają się u około 20% zakażonych, a u 10% przebieg choroby jest cięższy i potrzebna jest pomoc lekarza.
Jeżeli występują objawy, są one najczęściej grypopodobne. Pojawiają się od 3 do 14 dni po ukąszeniu przez zakażonego owada. Łagodne objawy obejmują:
- gorączka;
- ból głowy;
- bóle mięśni i stawów;
- nudności i wymioty;
- powiększone węzły chłonne;
- wysypka (brzuch, klatka piersiowa, plecy).
Łagodny przebieg choroby trwa 3-6 dni i kończy się wyzdrowieniem.
Rzadko mogą jednak wystąpić cięższe objawy, głównie ze strony Ośrodkowego Układu Nerwowego. 1 osoba na 150 zakażonych może ciężej przechodzić chorobę, w wyniku zaatakowania OUN. U połowy tych osób może wystąpić zapalenie opon mózgowych (objawy – ból głowy, nudności i wymioty, sztywność karku). Można również zaobserwować objawy charakterystyczne dla zapalenia mózgu lub rdzenia kręgowego (zawroty głowy, porażenie nerwów czaszkowych, utrudnione połykanie, problemy z mową, skąpomocz, nietrzymanie moczu). Objawy ze strony układu nerwowego mogą również przypominać chorobę Parkinsona (drżenie rąk i mięśni, sztywność mięśni, maskowata twarz). Bardzo rzadko mogą pojawić się niedowłady kończyn.
Podsumowując, cięższy przebieg choroby dodatkowo może objawiać się poprzez:
- drgawki
- paraliż
- zawroty głowy
- problemy z mową i połykaniem
- problemy ze wzrokiem
- śpiączka
U dzieci obserwuje się łagodny przebieg i często bezobjawowy. U niektórych osób z ciężkimi objawami, pozostałości po nich mogą utrzymać się do końca życia, w wyniku czego wpłynie to na jakość życia.
Śmiertelność
Śmiertelność osób, które wymagały hospitalizacji, kształtuje się na poziomie 2-14% i występuje ona głównie u osób z objawami zapalenia mózgu. Prawdopodobieństwo śmiertelności rośnie wraz z wiekiem. U osób powyżej 70 roku życia z objawami zapalenia mózgu, śmiertelność wynosi 35%.
Wirus Zachodniego Nilu – leczenie
W związku z tym, że jest to choroba wirusowa, nie ma na nią skutecznego lekarstwa. W łagodnym przebiegu możemy leczyć się jak w przypadku grypy, przyjmując leki dostępne bez recepty o działaniu przeciwgorączkowym, przeciwbólowym i przeciwzapalnym (Aspiryna, Ibuprofen, Paracetamol). Złagodzi to z pewnością objawy, a my szybciej dojdziemy do siebie.
W ciężkim przebiegu, gdzie występują objawy zapalenia mózgu i inne poważne objawy wymagana jest hospitalizacja. W szpitalu dostaniemy dożylnie leki, które mają na celu zmniejszenie obrzęku.
Wiele terapii jest na etapie badań, a niektóre z nich wyglądają obiecująco (terapia interferonem).
Inne terapie stosowane w przypadku zapalenia mózgu:
- podanie dożylnie immunoglobiny poliklonalnej;
- terapia kortykosteroidami.
Szczepionka
Obecnie nie ma jeszcze szczepionki na tą chorobę. Jedyną dopuszczoną szczepionką, jest szczepionka weterynaryjna dla koni. Prace jednak trwają.
Zapobieganie
Polega głównie na zwalczaniu komarów, poprzez regularne opryski. Można również chronić się przed ukąszeniami komarów poprzez:
- noszenie ochronnych ubrań z długimi rękawami i nogawkami zwłaszcza w okresie ich największej aktywności (świt i zmierzch);
- spryskanie ciała preparatami przeciw komarom, meszkom;
- zamontowanie w oknach moskitier;
- zlikwidowanie oczek wodnych, w których mogą wylęgać się komary;
Wirus Zachodniego Nilu w Polsce
W Polsce największe prawdopodobieństwo wystąpienia choroby jest latem, w czasie upałów.
W latach 1995-1996 przeprowadzono badania na ptakach. Wykazały one wystąpienie przeciwciał Wirusa Zachodniego Nilu u 2.8% badanych wróbli domowych oraz 12.1% mazurków (Łomianki, Puszcza Kampinoska).
W 2005 roku u 55-letniej kobiety z okolic Białegostoku wykryto również przeciwciała WNV, po tym jak zgłosiła się ona na lekarza po nawracającej gorączce, bólach głowy i mięśni. W czasie hospitalizacji wyzdrowiała (nie miała ciężkiego przebiegu).
